pèrëtte

in zegswijze, =mv

1. Drukte, heisa, omhaal.

Van zen pèrëtte geeve. = Veel drukte maken, zowel terecht als onterecht.

Zie ook: parëtte

pèrfors

bijw

1. In alle geval, zeer zeker, met alle mogelijke moeite. [>Fr. par force]

Ze waa pèrfors da'k die duuzent frang âânpakte. = Ze wou absoluut dat ik die duizend frank aanvaardde.

pèrlefinneke / pèrlafinneke zn (e), =verklw, mv: pèrlefinnekes 1. Sierraad - meestal een halssnoer - gemaakt met echte parels. [>Fr. perles fines] Alle zondââge doet die[j] eur pèrlefinnekes âân. = Alle zondagen draagt zij parels.

pèrlemoer / pèrlamoer

zn (-), stofnaam

1. Paarlemoer, harde zilverachtig glinsterend laag in het binnenste van sommige oesters. Wordt echter vaak aangeduid om dit soort van glans bij andere materialen weer te geven. [>Nl. parelmoer]

Z'aa e schooën brelokske[n] âân, iëjlemââ ingeleïj më pèrlemoer. Ge kost zien da da sènte gekost aa! = Ze droeg een mooi hangertje dat helemaal ingelegd was met paarlemoer. Je kon merken dat het waardevol was.

pèrmëjaabel zn (ne), mv: pèrmëjaabels - verklw: pèrmëjaabeltsje (e) 1. Jas in niet-waterdoorlatende stof, regenjas. [>Fr. imperméable] 't ës boïjte wëral âân't kattespaave - 'k Zal mene pèrmëjaabel mââr âândoen. = Het regent dat het giet, en dus kan ik beter mijn regenjas aantrekken.   Zie ook: èèmpèrmëjaabel.

pèr(re)menant

zn (ne) - mv: pèr(re)menante - verklw: pèr(re)menantsje (e)

1. Watergolf, kapsel met krullen die door de kapper worden aangebracht met behulp van krulspelden. Dit kapsel heeft de eigenschap om lang in vorm te blijven. [>FR. permanente]

Naa zèn ek et muug oem altij më bigoedies rond te looëpe! 'k Gâân nââ de kwaffeur vë ne pèr(re)menant te lââte zëtte! = Ik ben het beu om altijd met krulspellen rond te lopen! Ik maak een afspraak bij de kapper voor een watergolf!

pèrmèntelek

bijw

1. Parmantig, met opzet, ten voeten uit, grondig. [>Nl. parmantig]

'k Ëm et eur es pèrmèntelek in eur gezicht gezeïj. = Ik heb het haar eens ronduit gezegd.

pèr(re)meetere

ww, verv: pèr(re)meteer - pèr(re)meteerde - gepèr(re)meteerd

1. Zagen, klagen over iets. [>Fr. se permettre]

'k Ëm schrik azze'k ze zien, want die kan nogal pèrmeteere, èn dèn gerokt er ne miëj vanaf. = Ik ben bang om haar te ontmoeten, want ze klaagt altijd maar en je geraakt haar niet meer kwijt.

Naa ës ze weer âân't pèrremeteere[n] oover eur oïjs. = Nu klaagt ze weer over haar huis.

2. Zich veroorloven. [>Fr. se permettre]

Naa nââ Spanje èn më de Posvakanse gâân skieje... ik verstâân ni oe da die da[d] eule van iëj preeke kunne pèrmeteere. = Nu zijn ze naar Spanje en in het Paasverlof zijn ze gaan skiën... ik begrijp niet hoe ze zich dat kunnen veroorloven van één wedde.

pèrrekinkele ww, verv: pèrrekinkel - pèrrekinkelde - gepèrrekinkeld 1. Het hinkelspel spelen, hinkelen. De kinderen teken met krijt op de grond een figuur die uit verschillende vakken bestaat (= het perk) waarbij ze al hinkelend met een steentje of een stukje hout een parcours moeten afleggen, in de juiste volgorde dan nog wel. [>Nl. perk + >Nl. hinkelen] Iëjst tiëjkene z'oep den trotwaar më krijt èn dèn beginne ze te pèrrekinkele. = Eerst tekenen ze met krijt een rooster op het voetpad en beginnen dan te hinkelen.

pèrrelagrëk zn (ne), mv: -, verklw: pèrrelagëkskes 1. Krokant gebak, dat aan de buitenzijde bedekt is met stukjes kristalsuiker. [>Fr. pain à la grècque] Vrieger aa ze ni zooë veel koekskes as naa, mââ pèrrelagrëk was er al bij. = Vroeger was er niet zo een grote keuze in koekjes, maar pain à la grècque bestond al wel.

pèrreplie / pèrrepluu zn (ne), mv: pèrreplies - verklw: pèrreplieke (e) 1. Paraplu, regenscherm. Naa reïjgen't èn 'k zèn natierlek mene pèrreplie vergeete! = Het regent en juist nu ben ik mijn regenscherm vergeten.   2. Figuurlijk: in de war. Zene kop slââgt pèrrepluu. = Hij weet niet meer wat er gebeurt.

pertang

bijw

1. Nochtans, toch, evenwel. [>Fr. pourtant]

Naa was ek pertang zeeker da'k gewonne[n] aa! = Nu was ik nochtans zeker gewonnen te hebben.

pès(j) zn (een), mv: pèzze / pèsje - verklw: pèzzeke / pèsjke (e) 1. Perzik. [>Fr. pêche] [>Lat. Prunus persica] Een goej rijpe pès da't sap van aa vingere leüpt. = Een heel rijpe perzik, zodat het sap van je vingers druipt.

petat zn (een), mv: petatte - verklw: petatsje (e) 1. Aardappel. [>Nl. patat] [>Fr. patate] [>Sp. batata, patata] [>Lat. Solanum tuberosum] Petatte më pëlle(n) èn vëlle. = Aardappelen in de schil gekookt. G'ët verschillende soorte petatte: vë te kooke, vë te bakke, vë fritte van te mââke. = Er zijn verschillende soorten aardappelen: om te koken, te bakken en om frieten van te bakken. Een kluts petatte... = Zak met 25 kg aardappelen. Een bââl petatte... = Zak met 50 kg aardappelen. Ne zak petatte... = Zak met 100 kg aardappelen. 'k Zit in de petatte, joeng! = Nu zit ik in de rats, man! Nu heb ik tegenslag! Nu gaat het me helemaal niet goed!

De petatte lââte bloeme = de aardappelen na het koken kruimelig laten worden, laten bloemen. Dit gebeurt nadat het koowater van de aardappelen werd afgegoten. De pot blijft op een laag vuurtje staan zodat de aardappelen drogen. Dan schudt men met korte tussenpozen de pot op en neer. De aardappelen kunnen hierdoor niet aanplakken. Ze worden droger en beginnen te bloemen of te kruimelen, tenminste als het de juiste soort van aardappelen is.

2. Oorveeg, klap, slag.

Gij vrââgt naa toch oem een petat teegen aa ooëre! = Jij vraagt echt om een draai tegen de oren.

D'er een goej petat oep geeve! = Er eens flink tegenaan gaan! De bloemetjes eens goed buitenzetten!

Ëdde da gooërt van dad aksidènt in den tunnël? Da zèn nogal petatte[n] ë! = Heb je het nieuws gehoord van dat ongeval in de tunnel? Dat is sterk, hé!

tussenwerpsel

3. Uitroep van verbazing.

Petat! 'k Zèn nog ni[j] oïjtgesprooke of 't ës al van da! = Jasses! Ik heb mijn zin nog niet afgemaakt en het is al gebeurd!

petattebloem

zn (de), mv: -

1. Aardappelmeel. Wordt meestal gebruikt als bindmiddel.

Een tèmperke mokte deu petattebloem in wââter deuriëjn te ruure. = Een sausbindmiddel maak je door aardappelmeel in water op te lossen.

petattefriet / petattefrut / petatfriet / petatfrut zn (de), mv: - 1. Friet, in reepjes gesneden aardappelen die vervolgens in gesmolten vet of olie gebakken aardappelen. [>Fr. patat-frite, informeel] 'k Gâân sebiet bij Zjëraar e pââr pakskes petattefriet ââle, want 'k ëm giëjn goesting oem te kooke. = Seffens haal ik in de frituur bij Gerard een paar pakjes friet, omdat ik geen zin heb om eten te bereiden.   petat(te)frietkrââm / petat(te)frutkrââm zn (e), mv: petat(te)frietkrââme / petat(te)frutkrââme - verklw: petat(te)frietkrommeke / petat(te)frutkrommeke (e) 1. Friettent, kraampje waar friet verkocht wordt. Willemin aa vruuger a petattefrutkrââm oep't Plèntsje. = Wilhelmina had vroeger een frietkraam aan het Van Landeghemplein.

petattejasse ww, verv: jas petatte - jaste petatte - petattegejast 1. Aardappelen schillen, van hun "jasje" ontdoen. [>Nl. aardappeljassen] Vruuger moeste de soldââte[n] as korvee dikkels petattejasse, mââ naa doen ze da më[j] e masjien. = Vroeger moesten de soldaten als klus heel vaak aardappelen schillen, maar nu gebeurt dat machinaal.

petattekiëjs

zn (een), mv: petattekiëjze

1. Scheut of uitspruitsel van een aardappel. Meestal in het meervoud gebruikt.

A ge petatten indoe veü te bewââre, moete zeürrege da z'oïjt et licht stâân. Anders ëdde sebiet nen bak wââ da petattekiëjzen in groeie. = Als je aardappelen inslaat om te bewaren, moet je zorgen dat ze donker staan. Als je daar niet op let, groeien er al gauw aardappelscheuten.

petattekoereur

zn (ne), mv: petattekoereurs - verklw: petattekoereürreke (e)

1. Wielrenner die heel slechte resultaten behaalt.

De lëste jââre[n] eïj Bëllege[n] alliëjn petattekoereurs nââ den toerdefrââns gestierd. = De laatste jaren heeft België geen goede renners naar de Tour de France gestuurd.

petattelooëf

zn (`t), mv: -

1. Gebladerte of loof van aardappelen.

A'de petatte zèn oïjtgedâân steeke me 't petattelooëf in brant më wa petattekes in. = Als de aardappelen gerooid zijn, wordt het loof verbrand. We leggen een aantal aardappelen in het vuur en laten ze op die manier gaar worden.

petatteschëlderke zn (e), =verklw, mv: petatteschëlderkes 1. Aardappelmesje. Kort maar scherp mesje, dat gebruikt kan worden om aardappelen te schillen. Hoeft niet noodzakelijk de speciale dunschiller te zijn. [>Nl. aardappelschillertje] 'k Paas da'k me petatteschëlderke më de schëlle[n] ëm wëggesmeete! = Ik vermoed dat ik mijn aardappelmesje samen met de aardappelschillen heb weggegooid!

petattestoemp

zn (de), mv: -

1. Aardappelpuree.

Petattestoemp më peekes = puree met wortelen.

Petattestoemp më spineuzze = puree met spinazie.

Zie ook: peekesstoemp, spineuzzestoemp.

petibeürreke zn (e), =verklw, mv: petibeürrekes 1. Boterkoekje, plat en meestal rechthoekig koekje dat met boter wordt bereid. [>Fr. petit-beurre] Da's naa rââr, ë. Naa[j] ëdde zooë veel soorte koekskes: më sjokkelat, më krèèm... noemt mââr oep. Èn toch eet ekik 't lifst van al petibeürrekes! = Het klinkt misschien eigenaardig... Er zijn veel soorten van koekjes: met chocolade, met vulling... je kan het zo gek niet bedenken. Toch eet ik liefst van al boterkoekjes.

petie

zn (ne), mv: peties - verklw: petieke (e)

1. Klein persoon, kindje. Meestal gebruikt in een minachtende betekenis. [>Fr. petit]

Gij se voïjle petie! Wie dènkte gij da'ge zè? = Vieze kerel! Wie denk je wel dat je bent?

petieterke

zn (e), =verklw, mv: petieterkes

1. Klein iets of klein iemand (een kindje bijvoorbeeld). Heel waarschijnlijk afkomstig van het franse petit. [>Nl. pietepeuterig, pieterig] [>Fr. petit]

Zotsjes van kollebloeme zèn miëjstal mââ klaan petieterkes. = Zaadjes van de papaver zijn gewoonlijk pietepeuterig klein.

Wordt vaak gebruikt als troetelnaam voor een kind: Mââ me klaa petieterke, toch! Zèdde gevalle? = Maar kleine rakker toch! Ben je gevallen?

pëtrol zn (de), mv: - 1. Petroleum, aardolie. Ook gebruikt om andere oliederivaten aan te duiden. Gââde gij pëtrol ââle veu de lamp? = Ga jij lampolie halen? 'k Zèn dââstrak gâân tanke, mââ de pëtrol weürt toch duur, zënne! = Ik heb daarstraks getankt, en moet zeggen dat olieproducten toch duur worden, hoor!   2. Figuurlijk: aanduiding voor snelheid, van energie voorzien zijn. 'k Zal nog moete pëtrol geeve, wil'ek veu de noen geriëjd zijn! = Ik zal me nog moeten haasten als ik voor de middag klaar wil zijn! Komeïjn, joeng ... gëft petrol! = Vooruit, man ... geef gas! Zet er een beetje vaart in!

pëtte

zn (de), =mv

1. Deugnieterij.

Da groeppeke stâât er veu bekënd da die[j] altij pëtte[n] oïjtââle a z'oïjtgâân. = Die bende is berucht voor het feit dat ze altijd deugnieterij uithalen als ze op stap gaan.

2. Slechte luim.

E[n] eïj zen pëtte wee zënne - Leüt'em mââ gerust! = Hij is weer slecht geluimd - Laat hem maar gerust!

peul

zn (ne), mv: peule - verklw: peültsje (e)

1. Onderkussen, peluw. [>Nl. peluw]

A ge geïjre[n] ooëg slopt, kunde toch beïjter ne peul onder aa kuzze lëgge! = Als je graag hoog ligt met je hoofd, kan je beter een peluw onder het hoofdkussen leggen.

peürre zn, =mv 1. Angst, schrik. [>Fr. peur] 'k Zal sebiet mene grooëten bruur ës gâân ââle... Begint mââ[r] al peürre te krijge! = Seffens haal ik er mijn grote broer bij... Begin maar al schrik te krijgen! Wa'd ës't, manneke? Peürre van mene[n] ont? = Wat scheelt er, kereltje? Angst voor mijn hond?

peütsje

Zie: poetsje.

peütsjelap

uitdrukking

1. Voetjelichten, iemand beentje lichten.

'k Ëm em peütsjelap gedâân. = Ik heb hem voetje gelicht.

pèzzewol

zn (de), mv: -

1. Dons, donzige haartjes. Genoemd naar de donzige laag op een perzik. [>Nl. perzikhuid]

Noemde da nen bâât? Pèzzewol noem ekik da! = Noem jij dat een baard? Volgens mij is dat eerder dons.