èbbewèbbe

zn (nen), mv: èbbewèbbes

1. Domoor, dommerik; wordt vaak gebruik in een meelijwekkende betekenis.

Kom[d] agaa[j] ie, sen èbbewèbbe, da 'k ik da doen. = Geef het maar aan mij, sukkelaartje, ik zal het wel doen.

ëchel zn (nen), mv: ëchels - verklw: ëcheltsje (een) 1. Bloedzuiger. [>Nl. egel !] A'k ik klaan was èn me ginge speele[n] oep 't Schèrrep Zant, dèn zââte dââ steekelbakskes èn ëchels in de beïjk. = Toen ik jong was speelden we op het Scherp Zand ; in de beek die daar langs liep zaten stekelbaarsjes en bloedzuigers. Ëchels zette = therapie waarbij bloedzuigers op de huid werden gezet om ziektekiemen op die manier uit het bloed te halen. Zooë zaat as een ëchel = heel zout, erg naar zout smakend.

ëchtechèntëchtech

bijw

1. Echt waar, oprecht, naar erewoord.

Naa meegde mij ëchtechèntëchtech gelooëve, zëlle! = Nu mag je me echt geloven, hoor!

èèk / èèkes

uitroep

1. Bah!

Toen za'k ik dââ iniëjns zooën dikke spin zitte... èèkes! = Ik schrok me rot toen ik daar plotseling een heel grote spin zag zitten. Bah!

èèke zn (een), =verklw, mv: èèkes 1. Knikker. Afkomstig van het hoofdwoord èè , dat echter maar raar of zelden wordt gebruikt. 'k Ëm ne[n] iëjle zak mè èèkes. = Ik heb een hele zak knikkers. Vroeger stond dit woord voor een knikker die de kinderen zelf hadden gerold uit klei (eerder ongelijkmatige vorm).

eele / eule

bez vnw

1. Van hen, van hun.

z'Ëmme[n] eele kliëjre gepakt èn ze zèn deugegâân. = Ze hebben hun kleren bij elkaar geraapt en dan zijn ze vertrokken.

èèmpèrmëjaabel zn, (nen), mv: èèmpèrmëjaabels - verklw: èèmpèrmëjaabeltsje (een) 1. Regenjas, jas in niet-waterdoorlatende stof, regenjas. [>Fr. imperméable] 'k Aa een plèk gemokt oep menen èèmpèrmëjaabel, mââ da kunde zëllef ni wasse want dèn lët em wââter deu. 'k Zal em nââ de keüsserij moete doen. = Ik heb een vlek gemaakt op mijn regenjas, maar je kan dat zelf niet wassen om de ondoordringbaarheid dan weg is. Ik moet die jas dan maar naar de stomerij brengen.   Zie ook: pèrmëjaabel.

eene

bijw

1. Heen, naartoe, uitdrukking van beweging. [>NL. heen]

Wââ da m'eene gewëst zèn? Aa nââ de fooër! = Waar we naartoe geweest zijn? Naar de kermis!

eer / eur

bez vnw

1. Van haar, haar.

Zij[d] eure vënt lââte zitte. = Ze heeft haar man verlaten.

èèr

zn, (een), geen mv, geen verklw

1. Houding, air, pose.

Zie naa[j] ës më wa[d] een voïjl èèr da da smeïjrlappeke dââ stââ! = Let maar eens op de arrogante houding van die verwerpelijke kerel!

In pleüts van zooë'n èèr t'ëmme, zodde beïjter wa vrindeleker zijn teege mij! = Je zou beter vriendelijk zijn tegen mij, in plaats van zo een toon tegen mij aan te slaan!

èèt

zn (een), mv: èète - verklw: ètsje (een)

1. Erwt.

Ètsjes kunde zooëwël gedrooëgd as vès kooëpe. = Erwten kan je droog en vers kopen.

2. Ook figuurlijk gebruikt om het oog of het hoofd aan te duiden. Mogelijk omdat zowel een erwt als een oog bolrond zijn.

Ze zëgge[n] altij as g'een blaa[j] èèt ët da g'er ne raaven bifstuk moet oeplëgge. Zaa da naa[j] ëcht iet geeve? = Men beweert dat je een rauwe biefstuk op een blauw oog moet leggen. Zou dat echt helpen?

èètsoep zn (de), mv: - verklw: èètsoepeke (een) 1. Erwtensoep. Èètsoep weürt rap zier. = Erwtensoep verzuurt makkelijk. Eült d'èètsoep mââ van 't vuur, vee da's âânzët. = Neem de erwtensoep van het vuur, vooraleer ze aanbrandt. Èètsoep më keüsjes. = Erwtensoep met gebakken broodkorstjes.   2. Ook figuurlijk. Wie eïjt er soïjker in d'èètsoep gedaan? = Wie heeft dat hier gedaan? Wie heeft er hier deugnieterij gedaan? Wie heeft er hier een streek uitgehaald?

eevezijdeg

bijv nw, tvgl: eevezijdeg - eevezijdeger - eevezijdegst

1. Parallel, evenwijdig.

Die strââte looëpe[n] eevezijdeg. = Die straten lopen parallel.

Zie ook: gelijkwijdech.

ëffe

bijw

1. Even, van gelijke waarde, quitte, niets meer schuldig.

A'k aa tees beteuld ëm, dèn zèn m'ëffe. = Als ik je dit betaald heb, dan zijn we quitte.

ëffenaf

bijw

1. Echt, oprecht.

't Ës ëffenaf èrreg. = het is echt heel erg.

Diëj[n] eïj naa ëffenaf in mene nees gebeete. = Die heeft echt waar in mijn neus gebeten.

eïjch

zn (den), geen mv.

1. Gekneed brood, zoals het bijv wordt gebruikt in de voederballen bij het vissen (?)

2. Werktuig dat werd gebruikt door de boeren (?)

eïjrink zn (nen), mv: eïjringe - verklw: eïjrinkske (een) 1. Bakharing, haring. [>Oud Dts harinc, herinc] [>Eng herring] [>Lat Clupea harengus] Vruuger ââte de mènse dikkels eïjrink oemda da goejekooëp was. Naa kënne de mènse da zooë nemiëj. = Vroeger aten de mensen vaak haring vanwege de lage prijs. Tegenwoordig is de haring veel minder bekend in de keuken. g'Ot gedocht va mij ës goe doen te verschiete, mââ[r] aaven eïjrink gââ ni brôô, zënne manneke! = Je had gedacht dat je me flink zou doen schrikken, maar je verwachting zal niet worden vervuld hoor, kereltje!

eïjvegoe

bijw

1. Even zo goed, evengoed, evenzeer.

'k Aa eïjvegoe iniëjns nââ[r] ie kunne komme, in pleüts van nog langs den Dôôre te gâân, want et was al toe. = Ik had evengoed direct naar hier kunnen komen, in plaats van langs Isidoor (hier de naam van een supermarkt) te gaan, want de zaak was al gesloten.

eïjvelank

bijw

1. Even lang, van gelijke lengte, grootte of tijdsduur.

Of da ge naa langs d'ottoostraade rèdt of langs de binnewègskes, da duurt eïjvelank. = Of je nu langs de snelweg of binnendoor rijdt, het zal even lang duren.

Onze Zjèf ës twiëj jââr joenger as ons Mèrieke, mââ ze zèn eïjvelank. = Onze zoon Jozef is twee jaar ouder dan onze dochter Marietje, maar ze zijn even groot.

Zie ook: aleïjvelank.

eïjverèks

bijv nw, tvgl: eïjverèks - eïjverèkser - eïjverèkst

1. Averechts, verkeerd, tegendraads.

Wââroem zëdde gij naa altij zooë eïjverèks? = Waarom ben je altijd zo tegendraads?

eïjverèkse

zn (nen), mv: eïjverèkse

1. Tegendraads persoon, dwarsligger, iemand die averechts doet.

Gij sen eïjverèkse vènt! = Jij bent een dwarsligger.

2. Homofiel.

Diëj zal ni traave, want da's nen eïjverèkse. = Die man zal niet trouwen want hij is homo.

eïjverèksoem

bijw

1. Omgekeerd, ondersteboven, binnenstebuiten.

'k Ëm mene frak eïjverèksoem âân. = Ik heb mijn jas binnenstebuiten aangetrokken.

eïjveveel / eïjveveul

bijw, bijv. nw., tvgl: -

1. Evenveel, een gelijke hoeveelheid, een gelijk bedrag of waarde.

'k Zèn passëdde weïjk nââ de soldes gewëst, èn oemda'k niks nââ men goesjting von zèn ek më[j] eïjveveul sènte truggekomme as da'k vertrokke was. = Vorige week ben ik op koopjesjacht gegaan, maar omdat er niets naar mijn zin te vinden was ben ik met evenveel geld teruggekomen als waarmee ik vertrokken was.

Mokt aa ni[j] ongerist: of da ge naa in frange of in euroos beteült, et kost eïjveveel. Allee... da zaa toch moete. = Maak je geen zorgen: of je nu in Belgische frank of in Euro's betaalt, het kost even veel. Nu ja... zo zou het toch moeten zijn.

eïjze ww, verv: eïjs - eïjsde - geïjsd 1. Vogelouders die hun jongen voeren, door eerst zelf voer te zoeken en op te eten, en deze voorgekouwde massa dan door de jongen uit hun bek te laten nemen. Waarschijnlijk afkomstig van het woord 'hijsen' wat onder andere staat voor 'met moeite naar boven halen'. m'Ëmme ne nëst musse in onzen of, èn 't ës schooën oem te zien oe da d'aavers âân eule joengskes aan 't eïjze zèn. = We hebben een mussennest in onze tuin, en het is mooi om toe te kijken als de ouders hun jongen voeren.