èt

bijv nw, tvgl: èt - ètter - ètst

1. Hard, niet mals noch zacht.

Nen ètte stoel. = Een harde stoel, niet plezierig om op te zitten.

2. Hard, fel, heel erg, intens.

't Ës èt âân't reïjgene. = Het regent hard.

zn (een), mv: ètte (zelden) - verklw: ètteke (een)

3. Hart.

'k Ëm ziëjr âân men èt. = Ik heb pijn aan mijn hart.

Da's ne pak va m'n èt. = Dat is een hele opluchting.

Atter iet oep aa èt leïj, zëgget dèn. = Als er iets op je lever ligt, zegt het dan.

"Mëj e klaan ètteke" wild ijgelek zëgge da ge schrik ët oem iet te doen of te vrââge, of da ge ni goe deurreft, da g' ijgelek niet genoeg koereuzje[n] ët. = "Met een klein hartje" betekent dat je een beetje bang bent om iets te doen of te vragen, af dat je iets niet durft, dat je eigenlijk niet voldoende moed hebt.

ètlooëper

zn (nen), mv: ètlooëpers - verklw: ètlooëperke (een)

1. Hardloper, renner.

Oem drij[j] iere kwââme d'ïjste[n] ètlooëpers oover de streep. = Om drie uur kwamen de eerste renners aan.

ètrijs

zn (-), mv: -

1. Rijshout, takken en twijgen van wilgen of andere taaie maar rechtscheutige houtsoorten. Zo genoemd naar èt (=snel) rijzend (=groeiend, in de hoogte klimmend) hout.

ètte zn (d'), mv: ètte - verklw: ètteke (een) 1. Kleur uit het kaartspel: harten. Wie[j] eïjt'ètte tien? = Wie heeft harten tien? 'k Aa al d'ètte[n] oep men ant. = Ik had bijna alle hartenkaarten in de hand, van bij de deelbeurt.

èttefrètter

zn (nen), mv: èttefrètters - verklw: èttefrètterke (een)

1. Hartenvreter, piekeraar, iemand die zich altijd zorgen maakt over alles en nog wat, iemand die nooit tevreden is en die overal kritiek op heeft. Iemand die bij alles bedenkingen heeft.

Da manneke vroeg ne lèkker âân zenen bompa, mââ diëj[n] èttefrètter begon wëral derëkt te zëgge[n] oe slècht da da wël ës veu de tanne, èn da tantiste zooë duur zèn... = Het jongetje vroeg een lolly aan zijn opa, maar die hartenvreter reageerde onmiddellijk met te zeggen hoe slecht suiker wel is voor de tanden, en dat tandartsen zo duur zijn...

èttefrètterij

zn (d'), mv: -

1. Hartenvreterij, gepieker. Negatieve instelling om op alles kritiek te leveren en bij alles bedenkingen te hebben. Meestal met de bedoeling dat het gevraagde niet gegeven moet worden.

Zie[d] ës wa rimpels in ze veürooëft! Da kom[d] allemââ deu d'èttefrètterij! = Kijk maar eens hoeveel rimpels hij heeft op zijn hoofd! Dat is een gevolg van altijd maar te zitten piekeren.

èttelek

bijv nw, tvgl: èttelek - ètteleker - èttelekst

1. Hartelijk, goed afsmakend, versterkend, krachtig.

A ge ne zwââre kaa[j] ët èn giëjn goesting oem t'eete, kunde bëst een ètteleke zjat soep pakke. = Als je een zware verkoudheid hebt en daardoor geen trek om iets te eten, kan je beter een hartelijke kom soep nemen.

ètziëjr

zn (et/-), geen mv.

1. Pijn aan het hart, hartzeer.

Zie die bloejkes van kindere dââ naa in de kaa stâân. Dââ krij'k ik naa ëtziëjr van, së. = Zie die schaapjes van kinderen daar nu in de kou staan. Dat doet me pijn aan het hart.

eülle

pers vnw, mv.

1. Jullie.

't Ës âân eülle = het is jullie beurt.

bezitt. vnw

2. Jullie, hun.

Eülle maa èn eülle paa zèn oep rijs = jullie moeder en jullie vader zijn op reis / hun moeder en hun vader zijn op reis.

eüllep zn (een), verklw: eüllepkes 1. Hulpje, iemand die een handje toesteekt. Më[j] al die miseere van onze paa diëj gesteürreve[n] ës, moet ek toegeeve da'k âân onze zoon een goej eüllep ëm. = Met alle ongemakken van het overlijden van mijn man, moet ik bekennen dat onze zoon me echt goed geholpen heeft.   2. Uitroep als iemand in nood is. Hulp! Vandenacht wier ek wakker oemda'k paasde da'k iemand "eüllep" ooërde roepe. 't Moet nog wââ gewëst zijn ooëk, want bij den biëjnaaver zaa ze dat er van de nacht iemand verdroenke was in de Vâât. = Deze nacht werd ik wakker, omdat ik dacht dat er iemand om "hulp" riep. En waarschijnlijk was het nog juist ook, want bij de slager vertelde men dat er vannacht iemand verdronken was.

euning / eunink

zn (den), geen mv.

1. Honing, zoete stof, door de bijen uit bloemvocht bereid.

Euning weürt gemokt deu de biekes. = Honing wordt geproduceerd door de bijen.

A'k een valling ëm, drink ek sââves ne goeje grog. Ik mââk da më tee, sintroen, een borrel rum èn ne leïjper eunink. = Als ik verkouden ben drink ik 's avonds een hete tas grog. Ik bereid dat met thee, citroensap, een glas rum en een lepel honing.

euningzjap

zn (-), geen mv

1. Drankje van water en honing (of zoethout?), kinderdrank die vooral in de zomer gewild is.Het drankje wordt bereid door een stukje zoethoutdrop / honing in een flesje water te doen, het flesje te sluiten en dan heel hard te schudden tot het drankje bruin kleurt.

eüppeling / eüppelink

zn (nen), mv: eüppelinge - verklw: eüppelingske / eüppelinkske (een)

1. Matras, gevuld met kaf of bolletjes haar. Gewoonlijk hard maar veel goedkoper dan een echter rubber- of verenmatras.

'k Zal den eüppeling van't bëd oep d'achterkââmer mââ[r] oepschudde veu da[d] aale kindere komme lozjeere. = Ik zal de matras van het logeerbed in de achterste kamer opschudden vóór dat jullie kinderen op logies komen.

eürregel zn een), mv: eürregels - verklw: eürregeltsje (een) 1. Orgel. t'Eüregel van de kërrek = het kerkorgel.   2. Wordt in verschillende uitdrukking ook met andere betekenissen gebruikt. Amaj m'n eürregel! = Uitroep van verwondering. E stuk in z'n eürregel emme. = Zich een stuk in zijn kraag gedronken hebben, dronken zijn. Zooë zat as een eürregel. = Erg dronken.

eürrek

zn (nen), mv: eürreke - verklw: eürrekske (een)

1. Persoon die er van houdt anderen te kwellen. [>Nl. hurk]

Da's naa ècht nen eürrek vanne vënt - diëj leïjft alliëjn mââ oem ander mènse te klooëte! = Dat is iemand die het anderen graag moeilijk maakt - hij heeft er alleen maar plezier in om andere mensen te pesten.

eüske zn (`t), =verklw, mv: eüskes 1. Letterlijk: huisje. Ze wooëne[n] in e klaa[n] eüske. = Ze wonen in een heel klein huisje.   2. Wordt gebruikt om de W.C. aan te duiden. Dit is een overblijfsel van het huisje dat vroeger in de tuin werd geplaatst, en waar de W.C. was. 'k Moet ës nââ 't eüske! = Ik moet eens naar het toilet.

eüts

zn (een), mv: eütse - verklw: eütske (een)

1. Lorrie, boomlorrie, kar met hefboom om iets op te tillen en daarna te vervoeren…

z'Ëmme van de weïjk tëllefonpââle gebrocht më den eüts van de wèrref. = Deze week heeft men telefoonpalen gebracht met de lorrie van de gemeentewerf.

eüzzel

zn (een), mv: eüzzels - verklw: eüzzelke (een)

1. Horzel, familie van grote vliegen [>Lat. Oestridae], waarvan de larven parasitair in zoogdieren leven.

Van eüzzels moete giëjne schrik ëmme want die steeke ni. Balve natierlek as g'er eene slââgt. = Voor horzels hoef je niet bang te zijn want die steken niet. Tenzij je hen bedreigt, natuurlijk.

zn (den), mv: eüzzels - verklw: eüzzeltsje (een)

2. Unster, weegtoestel dat door handelaars werd gebruikt bij het venten. Het toestel heeft ongelijke armen: aan de korte arm hangt de last, terwijl aan de lange een gewicht verschoven wordt.

Zët diëj zak bloem mââ oep den eüzzel, dèn zal ek aa ës derëkt zëgge oeveel dat em weegt. = Zet de bloemzak maar op de unster, en dan zeg ik je onmiddellijk hoeveel ie weegt.