voddelinge

uitroep

1. Uitroep van een persoon die rondloopt door de straten en oude vodden verzamelt. De uitroep is afkomstig van het luide roepen van de vraag: vodde ligge? = heb je vodden liggen?

Elke voddenopkoper had zijn eigen manier om de woorden te roepen.

voddeloes

zn (een), mv: voddeloeze - verklw: voddeloezeke (e)

1. Ter vervanging van een fopspeen. In een zakdoek wordt suiker gedaan en de zakdoek wordt toegeknepen. Het builtje wordt in een suikerdrankje gedept, en dan in de mond van het kind gestopt, om het stil te houden.

Stëkt agaa een voddeloes in diëj klaane ze montsje. Dèn zal em ze smoeleke wël aave. = Stop vlug een voddeloes (= fopspeen) in dat kindje zijn mond. Hij zal dan niet meer wenen.

Zie ook: soïjkerloes

voddemarsjan

zn (ne), mv: voddemarsjans

1. Handelaar in vodden en ander gebruikt goed.

De voddemarsjan roept altij "voddelinge" [n]assem in't strâât komt. = De voddenhandelaar roept altijd voddelinge als hij de straat in komt.

voddestok

zn (ne), mv: voddestokke - verklw: voddestokske (e)

1. Paraplu, regenscherm, letterlijk een stok met een "vod" of een lap erbovenop.

Zët aave voddestok mââr in de pèrrepluubak, veu da ge vèdder komt. = Zet je paraplu maar in de paraplubak, voor je verder komt.

voddevènt

zn (ne), mv: voddevènte - verklw: voddevèntsje (e)

1. Letterlijk: voddenman, handelaar in oude waren.

Dââ weünt Wannes de voddevènt. = Daar woont Wannes de voddenhandelaar.

2. Figuurlijk: negatieve aanduiding voor een man, waarmee men stelt dat hij weinig goed doet; een nietsnut.

'k Ëm liever da'ta voddevèntsje[n] ie boïjte blèft. = Ik vind het beter dat die nietsnut hier niet binnenkomt.

voddewijf

zn (e), mv: voddewijve - verklw: voddewèfke (e)

1. Letterlijk: oude vrouw die oude vodden ophaalt. Meestal wordt het verkleinwoord gebruikt.

'k Ëm âân da voddewèfke agaa wa[d] aa klièjre gegeeve[n] oem te verkooëpe. = Ik heb aan dat vrouwtje oude kleren gegeven, die ze kan verkopen om wat geld te hebben.

2. Figuurlijk: negatieve aanduiding voor een klein en dom vrouwtje.

A't da voddewijf na paast da die[j] ie[r] eur wëtten te stëlle[n] eïj, dën zal'ek eur ës goe[d] inpeïjpere wie dad ie den bââs ës. = Als die domme vrouw denkt dat zij bepaalt hoe het er hier aan toe gaat, dan zal ik haar eens heel duidelijk zeggen wie hier het laatste woord heeft.

voddezjoo

zn (een), mv: voddezjoos - verklw: voddezjooke (e)

1. Meisje dat niet veel waard is. Meisje met veel streken dat eigenlijk niets kan, of te lui is om iets te doen.

Zod'aa anne[n] ës ni[j] oïjt aa maave steeke, voddezjoo! = Zou je eindelijk eens niet helpen, luie meid!

voejere

ww, verv: voejer - voejerde - gevoejerd

1. Voederen, eten geven.

Ëdde gij de biëjste[n] al gevoejerd? = Heb je de dieren hun eten al gegeven?

2. Een voering aanbrengen.

Ne gevoejerde mantel ës duurder as iëjne diëj ni gevoejerd ës. = Een mantel met een binnenvoering kost meer dan één die geen voering heeft.

voejering

zn (de/een), mv: voejeringe - verklw: voejeringske (e)

1. Voering, waarmee iets langs de binnenkant bekleed is (vnl. bij kledingstukken of tekstielwaren).

Aa voejering angt oïjt. = De voering (van je jurk, van je broek, ...) is losgekomen en hangt onderaan uit het kledingstuk.

As ek ik kliëjre drââg zonder voejering, dèn doen ek toch altij iëjst nog komminnezôôn aan, zënne. = Als ik kleren draag die niet gevoerd zijn, trek ik altijd eerst een onderjurk aan.

2. Wordt ook gebruikt om vulmateriaal aan te geven, bijv. bij meubilair, zitkussens,...

Dââ was een iëjl scheur in de zitting van den ottoo, zooë grooët da de voejering derdeu komt. = Er is een scheur in de bekleding van de autozetel, zo groot dat je het vulmateriaal ziet zitten.

voenk

zn (een), mv: voenke - verklw: voenkske (e)

1. Neus die groter is dan gewoonlijk, neus van groot formaat.

As mannen aaver weürre, groeïjt eule neus. Onzen bompa eïjd ooëk zooën voenk, dad mijn klaan manne dââ vruuger schrik van aa! = Als mannen ouder worden, wordt hun neus groter. Opa heeft ook zo'n grote neus, dat mijn kinderen er in het begin bang voor waren.

2. Slag, klap, harde stoot of por.

Imant een voenk teege[n] zen ooëre geeve… = Iemand een flinke oorvijg geven...

Nââ da die twiëj ottoos oepiëjngebotst wââre, schoot er van diëj rooë ni veul nemiëjr oover. Da moet nogal een voenk gewëst zijn! = Nadat dit twee auto's gebotst waren, bleef er van die rode (auto) niet zo veel meer heel. Dat moet een flinke klap geweest zijn!

Zie ook: zooërotasvoenk.

voet

zn (ne), mv: voete - verklw: voetsje (e)

1. Voet.

'k ëm ziëjr âân men voete. = Mijn voeten doen pijn.

Toen as'em die roïjt aa oïjtgesjot eïjt'em nogal onder z'n voete gekreege zënne... = Toen hij die ruit had gebroken (met voetballen) heeft hij heel veel ruzie gekregen.

2. Figuurlijk.

't Ës van m'n voete, joeng! = Het is waardeloos, het helpt niet, het lukt niet.

A'se da te weete komme, dèn gâân ek onder men voete krijge. = Als ze dat vernemen, dan ga ik ruzie krijgen.

voet doen

ww, enkel infinitief

1. Haasje over spelen.

A'm oep kamp zèn më de chieroo in d'Ardënne, aave me de joengste mannekes soems beezeg më voet doen. = Als we met de Chiro op kamp zijn in de Ardennen, vermaken we de welpjes nog al eens door haasje over te spelen.

voïjlbak zn (ne), mv: voïjlbakke - verklw: voïjlbakske (e) 1. Vuilnisbak, afvalbak; wordt ook nu nog gebruikt om de huidige voïjlzakke aan te duiden. Iëjne kiëj per weïjk ââle ze de voïjlbakke[n] oep. = Een keer in de week wordt het huisvuil opgehaald.   2. Figuurlijk: iemand die alles lust en eet. Deze persoon is gewoonlijk ook bereid de restjes in potten en pannen op te eten. Krèg[d] aa tallooër ni oep? Gëft mââ[r] ie, 'k sal ekik wël voïjlbak speele! = Krijg je je bord niet leeggegeten? Geef maar hier, ik zorg er wel voor dat het leeg geraakt.

voïjlbakkes

zn (e), mv: voïjlbakkese - verklw: voïjlbakkeske (e)

1. Kwaadspreker of -spreekster, iemand die slechte dingen zegt over anderen.

Ach'alles wilt weete, dèn vrââgd'et mââ[r] âân da voïjlbakkes, want die wët alles. = Als je de laatste nieuwtjes wenst te kennen, dan vraag je het maar aan die roddelaarster die van alles op de hoogte is.

voïjlblëk

zn (e), mv: vloïjlblëkke - verklw: voïjlblëkske (e)

1. Blik, vuilnisblik.

Pakt aa voïjlblèk èn aa veïjgerke[n] ës, want 'k ëm gesmost! = Kom eens met stoffer en blik, want ik heb gemorst.

volang

zn (ne), mv: volangs - verklw: volangske (e)

1. Afboordsel. [>Fr. volant]

Oep z'n bëd leïj een spraa më ne volang. = Op zijn bed ligt een deken met afboordsel.

volangske

zn (e), = verklw

1. Letterlijk afboordsel. Hier figuurlijk bedoeld als een "aanhangseltje" dat het iemand moeilijk zou maken om te praten, of dat als resultaat heeft dat iemand lispelt.

Diëj sprëkt më[j] e volangske[n] âân z'n toeng. = Hij lispelt.

vollesjoef

uitdrukking

1. Alles gevend, met alle mogelijke inzet, zonder terughoudendheid.

Da fiëjsje was vollesjoef beezeg - ze wââren eule ëcht goed âân't ammezeere. = Die party was in volle gang - ze waren zich kennelijk goed aan het vermaken.

Binnekeüt ës't wëral lènte èn dèn doen ek grooëte keüs. 'k Zal er weer ës vollesjoef invliege. = Binnenkort begint de lent, en dat is voor mij de periode van de grote schoonmaak. Dan zal ik er weer eens met alle middelen tegenaan gaan.

volzitte

ww, verv: zit vol - zat vol - volgezeete

1. Letterlijk: helemaal gevuld zijn, afgeladen zijn.

De bus zat vol m¨[j] Deütsrs die[j] oep wèg zèn nââ de kust. = De bus was afgeladen met Duitsers die naar de Belgische kust gingen.

2. Figuurlijk: zwanger zijn.

z'Ës nog mââ vèftien jââr èn ze zit al vol! Wââ moet da[d] eene? = Ze is nog maar vijftien en ze is al zwanger! Waar gaat dat naartoe?

vontsjes

zn, =mv, =verklw

1. Vaantjes (lett: vlaggetjes).

't Ës wee nââ de vontsjes. = Het is weer naar de vaantjes, 't is om zeep, 't is stuk, het is waardeloos, het is nutteloos.

Ëdde't wëral nââ de vontsjes geneükt? = Heb je het weeral stuk gemaakt?

vooë

zn (een), mv: vooës - verklw: vooëke (e)

1. Vrouwelijk konijn.

E[n] aat konijne - e[n] eïj[d] een vooë èn ne raar en binnenkeüt klèntsjes. = Hij houdt konijnen - een moer en een rammelaar, en waarschijnlijk weldra kleine konijntjes.

vooël

zn (ne), mv: -

1. Sluier. [>Fr. voile]

Naa weür'et trug mode[n] oem ne vooël te drââge[n] oep een traakliëjt. = Het wordt terug mode om een sluier te dragen als men huwt.

vooës

bijv nw, tvgl: vooës - vooëzer - vooëst

1. Niet knapperig meer (bij groenten), maar melig en waterig, voos.

De rodèskes zèn vooës. = De radijsje zijn voos, ze zijn niet meer knapperig.

2. Een onlekker gevoel, als men zich erg vermoeid voelt of als men ziek wordt.

'k Voel me ni goe... 'k zen zooë vooës as iet van binne, 'k paas da'k de grip gâân krijge. = Ik voel me niet lekker, ik denk dat ik griep krijg.

3. Ook een toestand van ongevoeligheid, bijv. ten gevolge van een verdoving.

Me'ne mont ës nog iëjlemââ vooës, naa da'k van den tantist kom. = Ik heb nog geen gevoel in mijn mond nu ik van de tandarts kom.

'k Ëm më nen ââmer oep men ant geklopt èn mene vinger ës nog iëjlemââ vooës. = Ik sloeg met de hamer op mijn hand, en mijn vinger is nog steeds ongevoelig.

zn, (de), mv: vooëze - verklw: vooëzeke (e) 

4. Versie.

Lët mij aa vooës ës ooëre. = Vertel me jouw versie van het verhaal eens.

5. Wijze, trant, manier, melodie, ...

Oep de vooës van Sjarel. = Gezongen of gespeeld op de melodie van de filmmuziek "Bridge over the River Kwai".

Imant van de vooës bringe. = Iemand van de wijs brengen, er voor zorgen dat iemand de draad van het verhaal kwijt raakt.

voogele

ww, verv: vogel - vogelde - gevogeld

1. De geslachtsdaad volbrengen, de liefde bedrijven.

Diëj[n] ës gâân voogele nââr e kotsje. = Hij is naar een bordeel gegaan.

voogelepik

zn (de/ne), mv: voogelepikke - verklw: voogelepikske (e)

1. Darts-spel. Spel waarbij men pijltjes naar een bord werpt en aldus punten scoort.

In't folksoïjs ës't kampioenschap voogelepik. = In het volkshuis is er een darts-wedstrijd.

voogelepikke

ww, verv: voogelepik - voogelepikte - gevoogelepikt

1. Met de darts spelen, het pijltjesspel spelen.

Gistere zèn ek gâân voogelepikke, mââ 'k ëm giëjne[n] iëjne kiëj in de pot gesmeete. = Gisteren heb ik darts gespeeld, maar het lukte me geen enkele keer om in de roos te werpen.

voogeljèèr

zn (een), mv: voogeljèère - verklw: voogeljèrreke (e)

1. Vogelkooi; samentrekking van vogel en volière.

E[n] eïj[d] een voogeljèèr me blaa pèrusje ën geïjl pappegôôs. = Hij heeft een vogelkooi met blauwe parkieten en gele papegaaien.

vôôr

zn (ne), mv: -

1. Vader.

't Ës gewonne[n] èn gesponne ze vôôr. = Hij gelijkt helemaal op zijn vader. Hiermee wordt niet alleen het uiterlijk bedoeld.

vosse

ww, verv: vos - voste - gevost

1. Spelen, ravotten.

Gââ gij boïjte mââ wa vosse, want ie binnen zèdde toch ni't aave. = Ga jij je buiten maar wat uitleven, want in huis kan je je energie toch niet kwijt.

2. Figuurlijk: ook als synoniem voor voogele of de liefdesdaad bedrijven, of om aan te duiden dat iemand vrijt.

E[n] ës më ze lief gâân vosse[n] oep 't Schèrrep Zant. = Hij is met zijn verloofde gaan vrijen op het Scherp Zand.

vosseklaa

zn (een), mv: vosseklaa - verklw: vosseklaake (e)

1. Vossenklem, klem die geplaatst wordt met de bedoeling vossen te vangen.

As ge nââ't bos gââ moet oeppasse da ge ni[j] in een vosseklaa trapt. = Als je naar het bos gaat (wandelen), moet je opletten dat je niet in een vossenklem trapt.

vossing

zn (een), mv: vossinge - geen verklw

1. Pak slaag, pak rammel, rammeling.

Staate kindere moet vantijt een goej vossing geeve, want anders weete ze ni wie dat er bââs ës in oïjs. = Stoute / ongehoorzame kinderen moeten af en toe een pak rammel krijgen, zodat ze niet vergeten wie het in het gezin voor het zeggen heeft.

Zie ook: vëtting