ambaleere

ww, verv: ambaleer - ambaleerde - gambaleerd

1. Verpakken, inpakken. [Fr. emballage]

Më de Kêsdââge gââne'kik bij Èrmina Standaart de kadookes ambaleere - ik doen da geïjre èn zèlle winne tijd oem eele më de kalante beezeg 't aave. = In de Kerstperiode help ik in de winkel van Èrmina Standaart door aankopen als geschenk te verpakken - ik doe dat graag en zij hebben meer tijd om zich om de klanten te bekommeren.

ambaleüz(j)e

zn (een / d'), mv: ambaleüz(j)es - verklw: -

1. Verpakking in papier, karton of stof, ook voor een krat. [Fr. emballage]

A ge de lësten tijt nen teevee keüpt dèn ëdde miëjr ambaleüze as wa[d] anders. = Als je heden ten dage een televisietoestel koopt, dan is de verpakking veel groter dan het product zelf.

ambetanterik

Zie: oembetanterik.

ambeteere

ww, verv: ambeteer - ambeteerde - gambeteerd

1. Lastig vallen, hinderen.

Gââde naa stoppe më mij 't ambeteere? 'k Zal aa sebiet ës een safflët geeve! = Ga je nu ophouden met me lastig te vallen? Seffens geef ik je een oorveeg!

Zie ook: abbeteere.

ambras

zn (den), mv: - verklw: ambraske (een)

1. Ruzie, onenigheid. [>Fr. embarras]

't Ës ambras! = Er is ruzie!

ambrasmââker

zn (den / nen), mv: ambrasmââkers - verklw: ambrasmââkerke (een)

1. Iemand die graag ruzie maakt, die vlug ruzie uitlokt.

Zie[d] oïjt wa ge teege da vèntsje zëgt, want diëj stââ bekënd as een ambrasmââkerke! = Let op je woorden met dat kereltje, want hij heeft de faam om voor het minste ruzie te maken.

amigoo zn (den), mv: amigoos - verklw: - 1. Gevangenis, nor, cel. E was zooë zat as e kanon, èn z'ëmme[n] ëm a nachtsje in den amigoo gestooke. = Hij werd betrapt op erge dronkenschap, en de beste oplossing was om hem een nachtje in de cel te stoppen!

ammelââke

zn (et/een), mv: ammelââkes

1. Tafelkleed.

Pakt ës e prooper ammelââke[n] oïjt de schoïjf oem op te lëgge[n] as tant Zjan komt. = Neem even een versgestreken tafelkleed uit de lade, tegen tante Jeanne komt.

ammezââsse

zn (d'), mv: ammezââsses - verklw: ammezââsseke (een)

1. Amusement, lol, pret. [>Nl. amusement]

Dââr ëm'ek naa[j] ëcht men ammezââsse in, së. = Daar heb ik nu echt lol in, net goed dat dit gebeurt.

2. Bezigheid, tijdverdrijf.

Och! Diëj mëns ij[t] dââ zen ammezââsse mee. = Op die manier weet die man zijn tijd door te brengen.

ank zn (den), mv: - verklw: ankske (een) 1. Rek aan de muur, plank op steunen, waarop allerlei kan worden gezet. [>Nl. hang?] Alles van den ank! = Alles werd van het rek gestoten, iemand heeft van alles op de grond doen vallen. Het rek of deze plank vindt men bijvoorbeeld terug in een bollebaan. Hierop zetten de spelers gedurende het spel dan hun glas bier. Vaak gebeurde het dat iemand ongezien en ten onrechte de glazen bier leegdronk van de spelers. Zo iemand noemde men: schapper van den ank. Deze uitdrukking wordt ook wel eens gebruikt als iemand iets uit zijn handen laat glippen.   Zie: schapper.

annekelooëpe

ww, meestal alleen in de infinitiefvorm

1. Op zijn handen lopen. Kunstje.

Kunde gij annekelooëpe? = Kan jij op je handen lopen?

In de sirk zèn er veel artiste die kunne[n] annekelooëpe. = In het cirkus heb je meerdere artiesten die op de handen kunnen lopen.

annekesnëst

zn (nen), mv: - verklw: annekesnësje (een)

1. Alles, de hele boel, niets uitgezonderd noch uitgesloten. Ook gebruikt om een groep personen aan te duiden.

Dââ[r] ëdde de Swa èn Marjët, èn iëjl den annekesnëst. = Daar heb je François en Mariette en heel de bende.

Bring[d] iëjl aave[n] annekesnest mââ nââ[r] aa kââmer, mââ dèn gââ[m] iëjst eete. = Breng al je spullen maar naar je kamer, maar dan eten we eerst.

ant

zn (een), mv: anne - verklw: antsje (een)

1. Hand (lichaamsdeel).

G'ët toch anne[n] âân aa lijf! Wââroem doede da dèn zëllef ni? = Je hebt toch zelf handen aan je lijf! Waarom doe je het dan zelf niet?

2. Ook figuurlijk.

Dââ drôô'kik naa men ant ni veu[r] oem, së!  = Dat laat me totaal onverschillig! Daar wil ik zelfs nog niet op reageren! Dat laat me koud!

A gij ni wilt leüstere, dèn moete gij da zëllef weete. Mââ dèn pak ik men ant van aa[j] af! = Als je niet wil gehoorzamen, moet je dat zelf weten. Maar dan neem ik je evenmin nog langer in bescherming! (Dan waak ik niet langer over je!)

Naa dat'em ze wèrrek verloore[n] ës, zit die mèns serjeus më zen anne[n] in zen ââr! = Nu hij werkloos geworden is, is die man helemaal ten einde raad, verkeert hij in ernstige moeilijkheden, ziet hij geen uitweg meer.

Gij[j] ët er ëcht een antsje van wëg oem de manne rond aave vinger te drôô, zënne! = Jij verstaat de kunst om de mannen te laten doen wat jij graag wil, hoor!

anteïjf

zn (een), mv: anteïjve - verklw: antèfke (een)

1. Handvat, handgreep, beugel om iets vast te pakken, oor.

Dââr ës toch een anteïjf âân die schup oem ze vast te pakke. = Er is een handgreep aan die schop.

antoek

zn (den/nen), mv: antoeke - verklw: antoekske (een)

1. Handdoek om zich mee af te drogen na het wassen.

Van de morreget ëm ek den boove gedâân, èn 'k ëm iniëjns prooper antoeke geleïj. = Deze morgen heb ik schoongemaakt op de verdieping, en ik heb van de gelegenheid gebruik gemaakt om versgewassen handdoeken te leggen.

2. Theedoek, keukenhanddoek.

Wa doe me? Ikke[n] afwasse[n] èn gij afdrooëge? Wacht ... 'k zal ne properen antoek pakke veü de gelââze! = Hoe spreken we af? Was ik af en droog jij af? Wacht even... Ik neem een propere keukenhanddoek om de glazen af te drogen!

antrââsse

zn (d'), mv: -

1. Aandoening, emotie, gemoedsgesteldheid. [Nl. alteratie]

Ze was den iëjste[n] èn van antrââsse begost ze te schriëjve. = Ze eindigde als eerste en door de emotie begon ze te wenen.

Zie ook: altereüze.

antrasit

zn (den), mv: -

1. Antracietkool, magere steenkool die veel warmte ontwikkelt.

As aa stoof da mag ëmme, zodde beïjter oep antrasit ooverschââkele. Da verwèrremt stukke beïjter èn da schilt e pak in aave portemonee. = Als je kachel hierop is ingesteld, kan je beter op het gebruik van antracietkool overschakelen. De warmte-opbrengst is veel beter, en het zal je heel wat goedkoper uitkomen.

antrepries

zn (een), mv: antrepriese - verklw: antreprieseke (een)

1. Tussenpauze, onderbreking. [>Fr. entreprise]

'k Sèn een pint gâân pakke më[d] antrepries. = Ik ben een glas gaan drinken tijdens de pauze.

antveïjgerke zn (een), = verklw, mv: antveïjgerkes 1. Handveger, klein handborsteltje. Een antveïjgerke[n] èn een blëk. = Stoffer en blik.

ant(s)vol

zn (een), mv: -

1. Een hele hand vol, de hoeveelheid die in een hand past. Zowel met de bedoeling om veel aan te duiden als om tegenovergesteld net een kleine hoeveelheid aan te duiden.

Een antsvol alleffrankskes = een handvol muntjes van 50 centiemen.

Më[j] een ansvol petatte gââde ni veel mènse kunnen voejere. = Als je maar een kleine hoeveelheid aardappelen hebt, kan je niet veel mensen eten geven.

appelblaatziëjgruun

bijv nw, tvgl: -

1. Kleur: turkoois.

De loecht ziet appelblaatziëjgruun. = De lucht is turkooizeblauw.

appelboezjeeke

zn (een), = verklw, mv: appelboezjeekes

1. Appelbeignet.

E zondag was't kaat weer, èn 'k aa goesting veür iet smââkelek. Toen docht ek: az'ek naa ës appelboezjeekes zaa mââke! = Vorige zondag was het koud, en ik kreeg zin in iets lekkers. Toen dacht ik: laat ik maar appelbeignets maken.

appelflaatte

zn (een), mv: -

1. Lichte flauwte (bv. door gevoel van honger), appelflauwte.

'k Kreeg een appelflaatte. = Ik had plots last van een flauw gevoel.

appelwijf

zn (een), mv: appelwijve - verklw: appelwèfke (een)

1. Vrouw die graag praat, die graag roddelt.

Vë da[d] appelwèfke moet oeppasse, want die kan twiëj stiëjne teegeniëjn oepzëtte. = Voor die roddeltante moet je opletten, want het lukt haar zelfs om twee stenen met mekaar ruzie te laten maken.

appesjaar / apsjaar

zn (nen), mv: appesjaars/apsjaars - verklw: appesjarreke/apsjarreke (een)

1. Kerel (pejoratief).

Gij zè nogal nen appesjaar, zënne! = Jij bent nogal een kerel, hoor.

aprènse

zn (-), mv: -

1. Aanstalten. [>Fr. apparence]

Aprènse mââke[n] oem deu te gâân. = Aanstalten maken om te vertrekken.

2. Benul, kennis, wetenschap.

Giëjn aprènse[n] ëmme van iet  = geen benul hebben van iets, niet snappen waarover het gaat.