lèbbere

ww, verv: lèbber - lèbberde - gelèbberd

1. Drinken.

'k Ëm deüst en 'k gâân wa lèbbere. = Ik heb dorst en ga iets drinken.

lee zn (een), mv: lees - verklw: leeke 1. Scharnier. De lees van eule veurdeur zèn afgebrooke. = De scharnieren van hun voordeur zijn gebroken.   2. Lendenen. Iëjn më[j] een smalle lee. = Een meisje met smalle lendenen, magere heupen.   3. Teken van een slecht voorgevoel (figuurlijk). Iet in z'n lee[j] ëmme. = Iets van plan zijn of iets vermoeden. 't Lag in m'n lee! = Ik had het gedacht, ik had het verwacht!

leeze ww, verv: lees - leesde - geleeze 1. Lezen, kennis nemen van de inhoud van iets dat geschreven of gedrukt is. Zèdde gij de gazët âân't leeze? Gëft ze dèn mââ deu as ge gedâân ët. = Ben je de krant aan het lezen? Geef ze dan maar aan mij als je ermee klaar bent.   2. Een gebed opzeggen. Nen onzevââder leeze, e weesgegroetsje leeze = een Onze-Vader bidden, een Ave Maria bidden. 'k Ëm iëjl ze leïjve geweete da die ging beïjweïjge èn da die zat te leeze, mââ z'ës al eïjvegoe gesteürreve. = Voor zover ik me kan herinneren ging die vrouw steeds op bedevaart en was ze voortdurend aan het bidden, maar ze is net als iedereen overleden.

lèèze

ww, verv: lèès - lèèsde - gelèèsd

1. Zuipen, veel drinken. [>Nl. lessen = de dorst lessen]

Wad ës't? Nen aate kop? Gistere wee te veel gelèèsd, misschien? = Wat scheelt er? Een zwaar hoofd / een kater? Gisteren misschien te veel gedronken?

lèfke zn (e), =verklw, mv: lèfkes 1. Lijfje, hemdje. Èn inïjns stont em dââ in ze lèfke. = Plotseling stond hij daar in zijn onderhemdje.   Zie ook: onderlèfke.

leïjfdeg

bijv nw, tvgl: leïjfdeg - leïjfdeger - leïjfdegst

1. Levendig, vol leven, beweeglijk.

Een leïjfdege weef = een vrouw waarvan de man tijdelijk afwezig is.

Aale Swatsje ës e leïjfdeg manneke, mââr aale[n] Âânrie ës toch wël iëjl wa stiller. = Jullie zoontje François is een levendig kereltje, maar jullie zoon Henri is veel stiller.

2. Levend, in leven zijnde.

't Vriest da't krokt - d'er ës giëjn leïjfdege ziel te zien oep strâât. = Het vriest stevig - Er is geen mens op straat te zien.

	leïjning zn (de/een), mv: leïjninge - verklw: leïjninkske (e) 1. Leuning, armleuning, zowel aan een meubelstuk (de leuning van een stoel) als de borstwering van bijv. een terras. Z'ëmme[n] een leïjning in smeetijzer âân eule tërras lââte zëtte. = Er werd een smeedijzeren leuning aan hun terras gebouwd.
	leïjper zn (ne), mv: leïjpers - verklw: leïjperke (e) 1. Lepel. Rijspap ëtte in den eemel më gaave leïjperkes. = In de hemel eet men rijstpap met gouden lepeltjes. Utsepot kind'eete më ne soepleïjper. = Hutsepot kan men eten met een gewone eetlepel. 'k Zën kaffeeleïjperkes vergeete te lëgge. = Ik vergat koffielepeltjes op tafel te leggen.

leïjr / lèrreke

zn (et), geen mv

1. Leer, leder, bewerkte dierenhuid.

'k Ëm e nief salon gekocht, èn 'k ëm deze kiëj toch mââr e salon in leïjr gepakt. = Ik heb een nieuw bankstel gekocht, en deze keer heb ik voor leren bekleding gekozen.

zn (e), geen mv

2. Zeemleer, zeer soepel en zacht leer, m.n. van de vleeskant of binnenzijde van schapen- of geitenhuiden die op een bijzondere wijze, met aluin of (bij geel zeemleer) met traan gelooid worden.

Gëft mij mââ[r] e goe leïjr oem de roïjte te keüsse. Ik moet niks ëmme van al die[j] ander doekskes da ze naa verkooëpe. = Geef mij maar een echt zeemleer om de ramen te zemen. Al die andere producten die worden verkocht, moet ik niet.

zn (e), =verklw, mv: lèrrekes

3. Stukje leer met een bepaalde bestemming, bijv. voor de afdichting in een waterkraan.

Ons krâân lëkt. 'k Paas dat er e nief lèrreke[n] in moet. = De waterkraan lekt. Ik vermoed dat het leertje vervangen moet worden.

leïjreman zn (ne), mv: leïjremanne - verklw: leïjremanneke (e) 1. Pannenkoek die gemaakt wordt van bloem en water zonder meer, en daardoor minder lekker smaakt. Sins dat ons Fransin krëppekes mokt eet ek ik trug koekebakke. Vruuger mokte ze leïjremanne, mââ zëllefs më veul soïjker wââre ze nog ni goe. = Sinds mijn vrouw Francine flensjes maakt, eet ik terug pannekoeken. Vroeger maakte ze pannekoeken van bloem en water, en zelfs met veel suiker smaakten die me niet.

leïjvend

bijv nw, tvgl: -

1. In leven, levend.

Oe da diëj leïjvend oïjt da vrak ës gekomme, da wët alliëjn onzelivveniëjr. = Hoe hij dat auto-ongeval overleefd heeft, weet allen Onze Lieve Heer.

't Ës nog mââr ëllef uure, èn de'r ës al giëjn leïjvende ziel nemiëj oep strâât. = Het is nog maar pas elf uur, en je ziet al niemand meer op straat.

lèk

voegwrd

1. Zoals, gelijk.

Lèk as gij më de mènse kunt babbele... da kan ekik ni, zënne. = Zoals jij met de mensen kunt praten... dat is een gave die ik niet heb, hoor.

Zie ook: gelèk.

lèktmelippeke

uitroep

1. Gebruikt om aan te duiden dat iets lekker is.

't Ës van lèktmelippeke! = Het is heel lekker!

lèmme zn (de/ne), mv: lèmmes - verklw: lèmmeke (e) 1. Lam, schaap. Een waa më lèmmekes. = Een weide met schaapjes.   2. Toenaam voor een wielrenner uit Ruisbroek.

lëmmenaat

zn (ne), mv: - verklw: lëmmenatsje (e)

1. Limonade.

Lëmmenaat lèbbere = limonade drinken.

lèrreke

zn (e), =verklw, mv: lèrrekes

Zie: leïjr / lèrreke.

lët zn (een), mv: lëtte - verklw: lëtteke (e) 1. Iets wat lang van vorm is, waarschijnlijk afgeleid van het woord "lat". Gââde braaf zen? Dèn krègde strak e lëtteke sjokkelat. = Ga je braaf zijn? Dan krijg je straks een "latje" chocolade.   2. Muntzijde, andere kant van een munt dan die waar de afbeelding van het "hoofd" staat. Veu da de foetbal begingt, smèt den arbitter ne frang oemooëg, oem te zien wie datter mag beginge. Mââr iëjst moete de speelers natuurlijk kieze veü kop of lët. = Bij het begin van een voetbalwedstrijd werpt de scheidsrechter een muntstuk op, om te bepalen wie de aftrap mag geven. Uiteraard moeten beide partijen eerst kiezen voor kruis of munt.

lëtte

ww, verv. lët - lëtte - gelët

1. Opletten, alert blijven, uitkijken, observeren.

Stââde dââ wee te lëtte? = sta je daar weer op de loer?

Naa moet ës goe lëtte wa da'k aa gâân zëgge! = nu moet je eens goed opletten naar wat ik je te vertellen heb.

lëtterbus zn (de/een), mv: lëtterbusse - verklw: lëtterbuske (e) 1. Brievenbus. Ook het klepje dat meestal in de deur zit, om brieven of de krant door te steken. [>Fr. boîte à lettres] Die manne die rëklââmbladsjes ronddrââge, steeke de gazëtsjes nooët iëjlemââ in de lëtterbus. As't dèn reïjgent ës alles nat, zëllefs de gank. = De mensen die reclameblaadjes bedelen, steken de gazetjes nooit helemaal in de brievenbus. Als het dan regent is alles nat, zelfs de hal.

lëttere

ww, verv: lëtter - lëtterde - gelëtterd

1. Met het klepje van de brievenbus heen en weer bewegen, zodat er een klepperend geluid ontstaat. Dit gebeurde vaak als er geen bel(knopje) was, of als het belknopje te hoog stond.

Diëj klaane moest altij lëttere oem zen bomma te lââte weete dat'em er was, want e kon ni[j] âân 't bëlknoppeke. = Dat jongetje moest altijd met het klepje van de brievenbus geluid maken om zijn oma te laten weten dat hij binnenwilde, want hij kon niet bij het belknopje.

leübbe

zn (ne), mv: leübbes - verklw: leübbeke (e)

1. Goedschiks iemand, iemand die het goed meent. [>Nl. lobbes]

Diëj goeje leübbe gââ da wël doen veür ons. = Die goeie lobbes zal dat wel doen voor ons..

Da's goe da die zooënen braave leubbe[n] in oïjs eïj. = Ze mag blij zijn dat ze een goede echtgenoot heeft.

2. Volkse naam voor het mannelijk geslachstdeel.

'k Zal mene leübbe ës lââte zien wa weer da't boïjte[n] ës. = Ik ga buiten even plassen.

leüpeke

zn (e), =verklw

1. Loopje, draf.

Moet da naa[j] allemââ oep e leüppeke gebeure? Pakt toch aave[n] tijd! = Moet dat nu allemaal zo snel gebeuren? Neem toch de tijd!

leür / leürooëg

zn (een), mv: leürre / leürooëge

1. Oogontsteking.

'k Ëm een leürooëg van de kaave wint. = Ik heb een oogontsteking door in de koude wind te lopen.

2. Lodderoog, oog dat groter is of lijkt dan normaal, vaak ten gevolge van te weinig slaap, een te lange nacht uitgaan,...

De zakke van zen leürooëge[n] ange bekan tot oep de gront. = Hij heeft zakken onder zijn ogen; ze hangen bijna tot op de grond.

leüzze zn (een), mv: leüzzes - verklw: leüzzeke (e) 1. Loods, gesloten gebouwtje. [>Nl. loods] En eïj zenen ottoo in de leüzze gezet. = Hij heeft zijn auto in een loods geparkeerd.   2. Meer specifiek een droogloods voor klei in de steenbakkerijen van Rupelstreek. In de pitte van Booëm ston'et vruuger vol leüzzes. = In de kleiputten in Boom stonden er vroeger veel droogloodsen.

3. Afdak van een loods.

Z'ëmme een leüzze âângebaat âân eulen oïjs. = Ze hebben een afdak gebouwd aan hun huis.