Beleg van Oostende

(tot 1604), waarbij de oude stadskern grotendeels wordt verwoest.

Jan I Breughel de Oudere

Jan I Breughel de Oudere (°1568 Brussel +1625 Antwerpen) - ook de Fluwelen Breughel genoemd - wordt deken van de Sint Lucasgilde in Antwerpen. Hij was in de leer bij Pieter Goetkint in Antwerpen, en maakte een reis naar Italië (1589 - 1596). Hij was hofschilder van Albrecht en Isabella, en leverde ook werken af aan andere Europese hoven.

Duitsland - Kirchner

Athanasius Kircher (°1601 +1680), Duits oriëntalist en polygraaf. Hij vindt o.a. de projectielantaarn uit.

Engeland - Shakespeare

William Shakespeare (°23 apr 1564 Stratford-on-Avon +23 apr 1616 Stratford-on-Avon), Engels dichter en toneelschrijver, voltooit rond deze tijd "Hamlet, Prince of Denmark". Het toneelstuk wordt kort daarna uitgevoerd.

Frankrijk - Pierre de Fermat

Pierre de Fermat (°1601 +1665), wiskundige. Samen met Pascal bepaalt hij de grondslagen van de waarschijnlijkheidsrekening. Hij is één der voorlopers van de differentiaal- en integraalrekening.

Ierland - Slag bij Kinsale

In de negenjarige oorlog met Ierland, haalt Engeland een overwinning.

Italië - Schaakspel

Eerste melding van het schaakspel in Italië. Het spel komt waarschijnlijk uit India, en wordt op de routes van het oosten naar Europa meegebracht. De term "schaakmat" komt van het Arabische "shah mat", wat zoveel betekent als "de koning is dood".

Nederlanden - Duquesnoy - van Spilberghen

Jeroen Duquesnoy de Jongere (°1602 Brussel +1654 Gent), beeldhouwer. Hij is een zoon van Jeroen Duquesnoy de Oudere (°±1570). Hij maakt het grafmonument voor de bisschop van Trieste in de Sint Baafskerk in Gent.

Verenigde Provinciën - Spaans regime - Oprichting van de VOC

Maurits van Oranje herovert Grave na een langdurig beleg.

20 mar: de Verenigde Oost-Indische Compagnie, op initiatief van Johan van Oldenbarneveldt. Ze starten met een beginkapitaal van 6.500.000 gulden. Het bestuur zetelt in 6 steden: Amsterdam, Middelburg, Rotterdam, Hoorn, Enkhuizen en Delft. De commissie met naam "de Heren XVII" voert het dagelijks bestuur. De compagnie krijgt voor 21 jaar het (Nederlands) monopolie voor handel en scheepvaart ten oosten van Kaap de Goede Hoop. Ze krijgt ook soevereine rechten voor het sluiten van traktaten, de aanstelling van rechters en gouverneurs, en het onderhouden van krijgsmachten.

Amalia van Solms (°1602 +8 sep 1675 in ‘s Gravenhage). Gehuwd met Frederik Hendrik en moeder van Willem II.

Joris van Spilberghen (°1568 +1620) komt aan op Ceylon, op weg naar Indië.

Duitsland - Otto von Guericke

Otto von Guericke (°1602 +1686), Duits natuurkundige. Hij vindt de luchtpomp uit, en komt met het fenomeen van de Maagdenburgse halve bollen naar voor.

Antwerpen - Rockox

Burgemeester Nicolaas Rockox de Jonge (°1560 +1640) koopt het Rockoxhuis in de Keizerstraat. Aanpalend koopt hij de gerestaureerde woning van zijn vriend en schilder Frans Snijders (°1579 +1657) die samenwerkt met Rubens.

26 jul: Johannes Miraeus (°6 jan 1560 Brussel 12 jan 1611) wordt bisschop van Antwerpen, en neemt daarmee ook bezit van de Sint Bernaardsabdij van Hemiksem.

Verenigde Provinciën - Japickx

Gijsbert Japickx (°1603 +1666), Fries dichter. Hij schrijft didactische poëzie en religieuze lyriek.

sep: met de steun van prins Maurits wordt de Amsterdamse predikant Jacobus Arminius (+1609) tot hoogleraar theologie benoemd in Leiden. Arminius neemt een vrijzinnig standpunt in over de filosofie van Petrus Ramus, dit in tegenstrijd tot de mening van zijn promotor Franciscus Gomarus.

Engeland - Schotland

Koningin Elisabeth van Engeland overlijdt. Ze wordt opgevolgd door koning James I van Engeland (James / Jacobus IV van Schotland), waardoor de Stuarts op de troon komen. Hij regeert tot 1625. Hij is een zoon van Mary Stuart, en erft nu Engeland. Hij waant zich een protestants theoloog, en verdrukt de puriteinen en de katholieken. Hij heeft problemen met de opstandigheid van de Noordelijke Nederlanders tegen hun wettige soevereinen, ook al zijn de Noordelijken ook protestanten.

Frankrijk - Champlain

Champlain vertrekt naar Canada (1603-1609).

Japanse Keizerrijk - Iëjasoe

Iëjasoe sticht the Tokugawa shôgunaat. Hoofdstad wordt Edo (nu: Tokyo).

Osmaanse Rijk

Ahmed I (°1590 Manisa +1617 Constantinopel) wordt sultan van het Osmaanse Rijk (tot 1617). Hij volgt zijn vader Mehmed III op.

Nederlanden - Spinola

20 sep: Spinola (Italiaan) is in dienst van aarthertog Albrecht, en slaagt erin om na een beleg van 3 jaar, de stad Oostende in te heroveren.

Nederlanden - Spaans regime

20 aug: Maurits van Oranje herovert Aardenburg en Sluis.

Duitsland - Glauber

Johann Rudolph Glauber(°1604 +1670), Duits scheikundige en geneesheer te Amsterdam. Hij ontdekt het Glauberzout, dat als laxeermiddel wordt gebruikt.

Engeland - Vrede van Londen

Hierin wordt de onenigheid tussen Spanje en Engeland bijgelegd.

Rusland

Moeilijke tijden in Rusland: er ontstaat een politieke chaos, twisten in de dynastie, opstand van de bojaren (of grootgrondbezitters), en nog tal van andere revolutionaire bewegingen laten van zich horen (tot 1613).

Nederlanden - Spaanse regime

Spinola wordt opperbevelhebber van alle Spaanse troepen in de Nederlanden. Landvoogd Albrecht van Oostenrijk blijkt nl. minder geschikt voor deze functie.

Spinola verovert Oldenzaal en Lingen.

Maurits van Oranje doet een aanval op Antwerpen, maar de aanslag mislukt.

Verenigde Provinciën - Evangelisch-Lutherse kerk

Oprichting van de Evangelisch - Lutherse kerk, een protestantse kerk gesticht  in Amsterdam. De Lutherse kerk krijgt hiermee volgelingen in Nederland.

Nederlanden - Duikersklok

Jan Adriaenszoon Leeghwater (°1575 De Rijp +8 feb 1650 Amsterdam), Nederlands waterbouwkundige en timmerman, krijgt het octrooi voor het gebruiken van een eenvoudige duikersklok met lucht onder overdruk, om werken onder water uit te voeren.

Engeland

De katholieken en de puriteinen plegen een aanslag op koning Jacob I van Engeland door hem en het parlement op te willen blazen. Het mislukt! Deze aanslag wordt ook het Buskruitverraad genoemd.

Indonesië - Ambon

Steven van der Haghen vestigt de macht van de Verenigde Oost-Indische Compagnie op Ambon, en verdrijft de Portugezen van de meeste Molukkeneilanden. Hij stelt Frederik de Houtman aan als gouverneur; hij is de broer van Cornelis, die in Atjeh werd vermoord.

Polen - Moskou

Poolse troepen bezetten Moskou.

Rusland - Fjodor II

De valse Dimitri (tot 1606) treedt naar voren als de tsarenzoon, met de steun van de Polen.

Nederlanden - Spaans regime

In Madrid krijgt Spinola geheime instructies om de opvolging in de Nederlanden veilig te stellen, als één van de aartshertogen zou overlijden en het huwelijk kinderloos blijft. Hij wordt benoemd als een soort van hofmeier van Albrecht en Isabella.

Spinola verovert Groenlo en Rijnberk.

Verenigde Provinciën - Australië

Willem Janszoon bereikt met zijn schip "het Duyfken" als eerste de kust van Australië. Hij zet voet op het noordoostelijke Cape York Peninsula, op één van de tochten van de Oost-Indische Compagnie, en wordt daarmee de eerste Europeaan die Australië betreedt.

Frankrijk - Verenigde Provinciën

Koning Hendrik IV van Frankrijk stuurt zijn Staatse gezant Frans van Aerssen naar Den Haag, om uit te vinden of de Noordelijke Nederlanden hem misschien de soevereniteit willen aanbieden. Maurits van Oranje staat hiervoor open, maar Johan van Oldenbarneveldt wijst het voorstel af.

Als gevolg van deze afwijzing overweegt de Franse koning om vrede te sluiten met de Spanjaarden. Namens de aartshertogen in de Zuidelijke Nederlanden, zitten Van der Horst en Gevaerts aan de onderhandelingentafel.

De Spaanse koning is echter niet direct een voorstander van deze onderhandelingen.

Pierre Corneille (°1606 +1684), treurspeldichter. Hij verheerlijkt wilskracht en eergevoel.

Canada - Champlain

De Fransen bezetten Canada.

Osmaanse Rijk - Oostenrijk

Sultan Ahmed I (°1590 Manisa +1617 Constantinopel) sluit met keizer Rudolf II van Oostenrijk een bestand van 20 jaar met de vrede van Zsitvatorok. Ze erkennen elkaar als gelijken en gaan zelfs handelsbetrekkingen aan.

Rusland - Wasilij IV - Bolotnikow

Wasilij IV (tot 1610).

Iwan Bolotnikow voert de eerste opstanden van de boeren en de sociale Kozakken aan (tot 1607).

Nederlanden - Verenigde Provinciën - Spaans regime

Spinola schrijft aan koning Filips III van Spanje dat een maandelijkse subsidie van 300.000 dukaten nodig is om een succesvol offensief tegen de noordelijken te organiseren. Als dit bedrag niet kan worden vrijgemaakt, is het beter om op vrede aan te sturen.

De noordelijke Staten Generaal willen dat hun soevereniteit erkend wordt, vooraleer ze erover denken om met de Spanjaarden over vrede te onderhandelen.

Koning Hendrik IV van Frankrijk poogt om als soeverein van de Nederlanden te worden erkend. Maurits van Oranje ziet dat wel zitten, in ruil voor een positie als landvoogd of onderkoning. Johan van Oldenbarneveldt is tegen overdracht van de soevereniteit aan koning Hendrik IV van Frankrijk of aan Maurits. Hij kiest uiteindelijk voor vrede.

11 apr: een wapenstilstand van 8 maanden wordt gesloten. Deze wapenstilstand geldt echter alleen te lande! Voor deze periode erkent aartshertog Albrecht de soevereniteit van de Noordelijken.

Antwerpen - Hof van Liere

Het Hof van Liere in de Prinsenstraat wordt omgevormd tot Jezuïetencollege.

Engeland - Noord Amerika

mei: de eerste Engelse kolonisten onder leiding van John Smith (°1579/1580 Wiloughby +21 jun 1631 London) stichten een permanente nederzetting in Jamestown, Virginia.

Ierland - Vlucht van de Graven

Het einde van het Gaelic Ierland.

Spanje - van Heemskerk

Jacob van Heemskerk overwint een Spaanse vloot onder leiding van D'Avila in de buurt van Gibraltar. Hij wachtte daar op Nederland-Indië vrachtschepen. Bij deze slag komt van Heemskerk zelf om.

Antwerpen - Rubens

Omwille van de nakende dood van zijn moeder, keert Peter Paulus Rubens (°1577 Siegen, Nassau +1640 Antwerpen) terug naar Antwerpen. Hier wordt hij officiëel stadsschilder, en ontwerper voor de Officina Plantiniana (Plantin & Moretus).

Vredesonderhandelingen van Den Haag

1 feb: tussen vertegenwoordigers van de Republiek, de aarsthertog (afgev. Jan Van Neyen), Frankrijk (afgev. Jeannin), Engeland, Brandenburg, Palts en Denemarken.

Doordat Spanje een vrije uitoefening van het katholicisme eist, en het staken van de Indië-vaart, komt het niet tot verdrag.

Als alternatief werken Van Oldenbarneveldt en Jeannin aan een wapenstilstand. Uiteindelijk legt ook Maurits van Oranje zich bij dit voorstel neer.

Verenigde Provinciën - Lippershey - Hollandse Kijker

In Nederland wordt de binoculaire verrekijker uitgevonden, mogelijk door brillenmaker Lippershey. Het toestel wordt ook wel de "Hollandse Kijker" genoemd.

Canada - Champlain - Québec

Samuel de Champlain, Frans kolonisator, sticht de stad Québec. In zijn opdracht wordt een fort gebouwd om de bonthandel te verbreiden en te beschermen.

Rusland - Matthias

Prins Matthias (°1557) verovert op zijn broer Rudolf II Oostenrijk, Hongarije en Moravië.

Nederlanden - Spaans regime - Twaalfjarig Bestand

9 apr: de Staten-Generaal sluiten in Antwerpen het Twaalfjarig Bestand met Spanje (in de Tachtigjarige Oorlog 1568-1648), dit tegen de zin van prins Maurits van Oranje. Het bestand bepaalt:

1. de aartshertogen Albrecht en Isabella verklaren in eigen naam en in naam van de koning van Spanje de soevereniteit van de Republiek te erkennen.

2. beide partijen behouden wat ze op dat moment bezitten.

De noordelijke Republiek wil geen katholieke Habsburgse macht aan de oostgrens. Om dit te vermijden verovert Maurits het gebied van Gulik, en schenkt het aan de protestantse pretendenten: de vorsten van Brandenburg en Neubourg.

Spinola verovert in opdracht van de aartshertogen, het gebied van Wezel. Het gebied wordt afgestaan aan de katholiek geworden vorst van Neubourg, die gehuwd is met een Habsburgse prinses.

Antwerpen - Rubens

3 okt: Peter Paulus Rubens (°28 jun 1577 Siegen, Nassau +1640 Antwerpen) trouwt met Isabella Brant. Uit dit huwelijk worden twee zonen geboren:

- Albert

- Nicolaas

Hij wordt hofschilder van Albrecht en Isabella, en schildert in deze periode o.a. "de Kruisoprichting" en "de Kruisafneming".

Salomon Koninck (°1609 +1656), Nederlands schilder en etser. Hij is een navolger van Rembrandt.

Amsterdamse Wisselbank

31 jan: oprichting van de Amsterdamse wisselbank, een deposito- en een girobank. Dit vergemakkelijkt de internationale handel. De bank bevindt zich in het stadhuis, en heeft als doel om verschillende muntsoorten zonder bedrog om te zetten in Nederlandse valuta.

Engeland - Ierland - Articles of Plantation

Deze nieuwe regels bepalen dat de Ieren in reservaten moeten worden ondergebracht.

Duitsland - De Kleefse Successie-Oorlog

Door het uitsterven van de mannelijke lijn van de Kleefse hertogelijke familie die regeert over Kleef, Gulik en Berg, maken een aantal partijen aanspraak op de erfenis: de protestantse vorst van Palts-Neubourg, de protestantse keurvorst van Brandenburg en keizer Rudolf II van Habsburg.

Maximiliaan I van Beieren richt de Katolieke Liga op, een verbond in Duitsland tegen de Protestantse Unie.

Duitsland - Johannes Kepler - Fleming

Johannes Kepler (°27 dec 1571 Weil, Würtemberg +15 nov 1630 Regensburg), Duits astronoom, publiceert zijn eerste 2 wetten in "Astronomia Nova":

- een planeet beschrijft een ellipsvormige baan om de zich, die zich in één van de brandpunten van de ellips bevindt

- de voerstraal van de zon naar de planeet beschrijft in onderling gelijke tijden gelijke oppervlakken

Uit deze tijd dateren de oudst bewaard gebleven kranten van Europa. De krant "Aviso Relation oder Zeitung" wordt wekelijks uitgegeven in Wolfenbüttel. Ook is er de krant "Strassburger Relation", die melding maakt van gebeurtenissen in binnen- en buitenland.

Paul Fleming (°1609 +1640), Duits dichter die belangrijk is voor de religieuze en de profane lyriek.

Italië - Telescoop van Galilei

Eerste waarneming van de maan door een telescoop, door Galilei (°1564 Pisa +1642 Arcetri).

Polen - Verdrag van Wiborg

Polen maakt aanspraak op de tsarentroon in Rusland!

Antwerpen - Rubens

Peter Paulus Rubens (°1577 Siegen, Nassau +1640 Antwerpen) koopt een stuk grond aan de Wapper in Antwerpen. Hier bouwt hij later (1616 - 1621) zijn woning en atelier, dat later het Rubenshuis wordt genoemd.

Nederlanden - VOC

Piet Both wordt eerste gouverneur-generaal van Nederlands Oost-Indië (VOC) (tot 1614) (°±1550 Amersfoort verdronken in 1615 nabij het eiland Mauritius). Zijn opdracht bestaat eruit een plaats te zoeken voor een bestuurlijk middelpunt in de Oost.

De VOC betaalt voor de eerste keer een dividend uit. Dit gebeurt in 3 porties , die samen 162,5 % belopen, vnl. in natura. Jaarlijkse dividendenuitkering zal plaatsvinden vanaf 1634.

Engeland - Henry Hudson

Henry Hudson (°±1565 +1611), Engels zeevaarder, ontdekt de naar hem genoemde baai, de Hudsonrivier en de straat van Hudson. De laatste verbindt de Hudsonbaai met de Atlantische Oceaan. Hij werkt in opdracht van de Verenigde Oost-Indische Compagnie.

Frankrijk - Lodewijk XIII

Koning Hendrik IV van Frankrijk wordt vermoord. Koning Lodewijk XIII de Rechtvaardige regeert (tot 1643). Hij is een zoon van Hendrik IV. Regeren laat hij over aan zijn moeder Maria de Medici (tot 1614) en nog later aan Richelieu (vanaf 1624). Hij sticht de Académie Française.

Rusland - Interregnum

Interregnum (tot 1612).