Holland - Gelre

Een troepenmacht komt Venlo belegeren om Karel van Gelre definitief uit te schakelen. Dit lukt niet, en na enige maanden moeten ze zich onverrichter zake terugtrekken.

Duitsland

Johann Reuchlin (°1455 +1522) schrijft "Augenspiegel". Door zijn kennis van het Hebreeuws wordt hij de verdediger van de Joden. Hij strijdt tegen de gedachten van de Dominicanen en Pfefferkorn ("Handspiegel") om de Talmoed te verbranden. Hij ziet de Synagoge als een zuster van de kerk. Met zijn boek probeert hij de eerder toegestane burgerrechten van de Romeinen, opnieuw in te voeren, waardoor ze opnieuw onderdanen van het Rijk zouden worden. Zijn boek wordt in 1520 door de kerk veroordeeld.

Jacob II Fugger de Rijke (°1459 +1525) heeft als industriëel grote invloed op de keuze van de keizer, alsook op de oorlogsvoering van Karel V. In zijn concern controleert hij vnl. de lood-, de zilver- en de koperindustrie. Hij heeft het monopolie v.w.b. de productie van kwikzilver.

Engeland - Thomas More

Thomas More (°1478 Londen +1535 Tyburn) hertrouwt met Alice Middleton.

Italië - de Medici - Titiaan

Alessandro de Medici (°1512 +5 aug 1537 Florence) wordt geboren als bastaardzoon van Giulio de Medici.

Titiaan (°±1487/1490 Pieve di Cadore +1576 Venetië) schildert in Padua drie fresco's over het leven van de heilige Antonius. In deze werken ziet men voor het eerst de eigen stijl van de kunstenaar.

Portugal - Azië

De Portugezen veroveren Malakka in zuidoostelijk Azië, op het ogenblik dat Malakka het middelpunt van de handel met Oost Indië. In die periode breiden ze hun invloed uit op de Molukken en nemen ze in zuidoostelijk Azië de controle op de specerijenhandel over. De strijdkrachten worden aangevoerd door Alfonso de Albuquerque (°1453 Alhandra, Lissabon +15 dec 1515 Goa).

Heilige Liga

Paus Julius II maakt zich los van de Liga van Kamerijk en voegt zich met Spanje, Venetië en Zwitserland samen in de Heilige Liga voor de Bevrijding van Italië. Later sluiten Maximiliaan en Hendrik VIII van Engeland zich bij deze liga aan. Ze richten hun gezamenlijke macht op het omsingelde Frankrijk.

Nederlanden - Mercator

Gerard Mercator (eig. Kremer) (°5 mar 1512 Rupelmonde +2 dec 1594 Duisburg), Vlaams aardrijkskundige en cartograaf. Hij studeert in Leuven en wordt kosmograaf van de hertog van Gulik. Hij mag worden beschouwd als de grondlegger van de moderne cartografie, en geeft een grote atlas uit.

Liga van Kamerijk

Maximiliaan treedt nu actief toe tot de Liga van Kamerijk: de paus, Venetië, Spanje en Engeland tegen Frankrijk! De Nederlanden blijven neutraal.

Duitsland - Rijksdag van Keulen

De hoogste macht ligt bij de Rijksdag. Er wordt een voorstel gedaan om de keizerlijke regering in 3 collegia op te splitsen: keurvorsten, vorsten en rijkssteden. Bovendien komen er 10 Kreitsen (rijksdistricten) die de vrede moeten handhaven, en instaan voor heffing van de rijksbelasting. Ze dragen bij aan de vorming van het leger.

Albrecht Dürer (°1471 Nürenberg +1528 Nürenberg) werkt nu voor keizer Maximiliaan (tot 1519). Hij maakt nu o.a. de kopergravures "Ritter, Tod und Teufel" en "Melancholie".

Italië - Slag bij Ravenna - de Medici - da Vinci

11 apr

Giuliano de Medici (°12 mar 1479 Florence +17 mar 1516 Rome) komt in Florence aan de macht. Vanaf nu dragen de de Medici de status van "vorst".

Leonardo da Vinci (°1452 Vinci, Toscane +1519 Amboise) begeeft zich met een aantal van zijn leerlingen via Florence naar Rome.

Osmaanse Rijk - Selîm I

Selîm I Jawoez (de Barse) (°±1467 +1520 Çorlu) wordt sultan in het Osmaanse Rijk (tot 1520), nadat hij zijn vader Bajezid II van de troon gestoten heeft. Hij verdedigt de islam tegen de sjiieten.

Spanje

Koning Ferdinand V van Spanje de Katholieke verdrijft de Moren uit Zuid Navarra.

Nederlanden - Gelre

4 jul: Margaretha van Savoye, landvoogdes voor Maximiliaan, sluit een vredesverdrag met Karel van Gelre, voor een duur van 4 jaar. Zij erkent hem als hertog van Gelre en Zutphen.

Denemarken - Christiaan

Koning Christiaan van Denemarken (tot 1523). Hij wordt later verdreven, maar probeert zijn toon te herveroveren. Daarbij wordt hij gevangengenomen (+1559).

Duitsland - Hans Holbein

Hans Holbein de Jonge (°±1497 Augsburg +1543 Londen) en Ambrosius Holbein (°±1494 Augsburg +±1519 Basel) reizen langs de Rijn.

Engeland - Slag bij Guinegate

Koning Hendrik VIII van Engeland verslaagt samen met de Oostenrijkers de Fransen bij Guinegate. Hij blijft aan de kant van Karel V in zijn strijd tegen Frans I van Frankrijk. Hij bestrijdt Luther in de Verdediging van de Zeven Sacramenten, en daardoor krijgt hij van paus Clemens de titel "Defensor Fidei". Frankrijk moet Milaan ontruimen.

Frankrijk

Lodewijk XII wordt door de Heilige Liga uit Italië verdreven.

Incarijk - Ecuador

Incakoning Huayna Capac verovert Ecuador, het vroegere Quito-land.

Schotland -

Slag bij Flodden

De Schotten verslaan de Engelsen.

Italië - Machiavelli

Niccoló Machiavelli (°3 mei 1469 Florence +22 jun 1527 Florence) geeft "El Principe" uit.

Portugezen - Macau

De Portugezen komen aan in Macau.

Spanje - Vasco Nuñez - Ponce de Leon

Vasco Núñez de Balboa (°±1475 Jerez de los Caballeros +jan 1519 Acla, Panama) ontdekt als eerste Europeaan de Stille Oceaan. Juan Ponce de Leon (°±1460 +1521 Cuba), Spaans conquistador, ontdekt Florida. Hij zal het gebied vanaf dan verder verkennen.

Paus Leo X

Giovanni de Medici (°11 dec 1475 Florence +1 dec 1521 Rome) wordt verkozen tot paus Leo X. Paus Leo X (tot 1521). Zjin echte naam is Giovanni de Medici). Onder zijn pauselijk beleid floreren de kunst van artiesten als Raffaël en Michelangelo, en ook de wetenschappen.  Het geld dat hiervoor wordt uitgegeven heeft echter een negatief effect op de familie de Medici! Hij voert het systeem van de aflaten in, en beseft niet goed dat dit systeem aanleiding zal geven tot de reformatie.

Zwitserland - Appenzell

De kantons Appenzell Innerrhoden (AI) en Appenzell Außerrhouden (AR) sluiten aan bij het Zwitsers eedgenootschap (Confederatio Helvetica - CH).

Holland - Groningen

George van Saksen belegert andermaal Groningen. Als de stad geen uitweg meer ziet, erkent het bestuur Karel van Gelre als landsheer.

Italië - Rafaël

Rafaël (of Rafaello Sanzio) (°1483 Urbino +1520 Rome) wordt door paus Leo X benoemd tot hoofdbouwmeester van de basiliek van Sint Pieter (na het overlijden van Bramante).

Osmaanse Rijk - Perzië

Sultan Selîm I Jawoez (de barse) (°±1467 +1520 Çorlu) verslaat de Perzen in de slag bij Çaldiran. Hij voert zijn veroveringstochten vanaf dan in het oosten.

Rusland

Grootvorst Vasili III verovert Smolensk.

Nederlanden - Habsburgers

5 jan: Karel V wordt in Brussel meerderjarig verklaard door Maximiliaan, en dit op verzoek van de Nederlandse adel. Zij hebben nl. bezwaar tegen de invloed van de Bourgondische raadsheren van Margaretha: Gattinara en Granvelle senior. Dit betekent het einde van het regentschap van Margaretha van Oostenrijk.

Antwerpen - Hof van Liere

In de Prinsenstraat wordt het Hof van Liere gebouwd (tot 1520), een patriciërswoning in Brabantse gotiek. Waarschijnlijk werd het gebouw ontworpen door Domien de Waghemakere, voor Arnold Van Liere.

Brussel - Broodhal

De oude Broodhal wordt vervangen door het nieuwe Broodhuis, in laat gotische stijl. De werken gebeuren onder toezicht van Antoon Keldermans de Jonge, Ldoewijk Van Bodeghem en Hendrik Van Pede. Het gebouw is in 1536 voltooid.

Gelre

Karel van Gelre weet met de hulp van Jacko Douwama en de zeerover "Grote Pier", heel Friesland en Groningen te verwerven. George van Saksen staat zijn rechten af aan Karel V.

Thomas More

Thomas More (°1478 Londen +1535 Tyburn) verblijft als gezant van Hendrik VIII in Brugge. Hij bezoekt Antwerpen, Brussel en Mechelen.

Frankrijk

Koning Frans I van Frankrijk regeert (tot 1547). Hij is een achterkleinneef van Karel VI de Krankzinnige. Hij wordt in 4 oorlogen in de periode van 1521 tot 1544 door keizer Karel V verslagen. Daardoor verliest hij zijn aanspraak op Vlaanderen, Artois en Italië. Hij bevordert de opbloei van het humanisme en de renaissance in zijn rijk.

Koning Frans I van Frankrijk verslaat de Zwitsers in de slag bij Marignano. Hij verovert daardoor het hertogdom Milaan.

Jean Goujon (°±1515 +1568), Frans beeldhouwer uit de renaissance. HIj maakt o.a. het "Fontaine des Innocents" in Parijs.

Hongarije - Habsburgers

De Hongaren tekenen een erfenisovereenkomst met de Habsburgers.

Italië - de Medici - Rafaël - Titiaan

Lorenzo II de Medici (°9 sep 1492 Florence +4 mei 1519 Florence) heerst over de Florentijnse republiek (tot 1519). Hij is de vader van Catharina de Medici.

Rafaël (of Rafaello Sanzio) (°1483 Urbino +1520 Rome) ontwerpt voor de Sixtijnse kapel een tiental taferelen voor wandtapijten, met scènes uit het leven van de apostelen. De wandtapijten worden in Brussel geweven, in de ateliers van Pieter Coecke van Aelst.

Voor Titiaan (°±1487/1490 Pieve di Cadore +1576 Venetië) begint een tweede periode, waar in zijn werken grandiozer en meer aristocratisch worden. Bekend uit deze periode zijn "Hemelvaart van Maria", "Venusfeest" en ten slotte "Madonna van de familie Pesaro".

Osmaanse Rijk

Sultan Selîm I Jawoez (de barse) (°±1467 +1520 Çorlu) zet de strijd verder in Klein-Azië en versterkt er de macht van de Osmanen.

Zwitserland

Zwitserland voert de strikte neutraliteitspolitiek in.

Holland - Erasmus

Desiderius Erasmus (°27 okt 1469 Rotterdam +12 jul 1536 Bazel CH) publiceert "Novum instrumentum omne", waarmee hij de Griekse teksten van het Nieuwe Testament voor iedereen toegankelijk maakt.

Nederlanden

14 mar: Karel V neemt tijdens een ceremonie in de Sint Goedelekerk in Brussel, de titels aan van koning van Castilië en van Aragon. Hij wordt daarmee koning Karel I van Spanje.

Verdrag van Noyon

13 aug: keizer Karel V sluit in Noyon vrede met koning Frans I van Frankrijk. Het ligt in de bedoeling dat Karel V trouwt met prinses Louise, de éénjarige dochter van de Franse koning.

Duitsland - Grünewald

Matthias Grünewald (°1470/1475 Würzburg? +1528 Halle an der Saale), treedt in dienst van Albrecht van Brandenburg (tot 1525). Zijn belangrijkste werk is het "Isenheimer Altar".

Hans Holbein de Oudere (°±1465 Augsburg? +1524) volgt zijn zoons Hans (°±1497 Augsburg +1543 Londen) langs de Rijn stroomopwaarts. Hij helpt Hans met de fresco's in Luzern.

Engeland - Thomas More

Thomas More (°7 feb 1478 Londen +6 jul 1535 Tyburn) schrijft "Utopia", hekeling van het economische en politieke bestel van Engeland. Hij ontwerpt een ideale staat, gestoeld op het voorbeeld van de "Politeia" van Plato.

Frankrijk -

Verdrag van Noyon

13 aug: Spanje garandeert aan Frankrijk het bezit van Milaan. Koning Karel V van Spanje erkent deze overeenkomst echter niet.

Hongarije

Koning Lodewijk II van Hongarije (tot 1526). Hij is ook de koning van Bohemen.

Italië - da Vinci

Leonardo da Vinci (°1452 Vinci, Toscane +1519 Amboise) aanvaardt de uitnodiging van koning Frans I van Frankrijk, en vestigt zich met zijn vrienden Melzi en Salai in het Clos Lucé in de buurt van Amboise. Net voor zijn dood in 1519 schrijft hij hier zijn testament.

Osmaanse Rijk

Sultan Selîm I Jawoez (de Barse) (°±1467 +1520 Çorlu) verslaagt de Egyptische Mamelukken en Perzië en verovert Syrië in de slag van Marj Dabicq.

Spanje - Karel I

Koning Karel I van Spanje = Koning Karel V van Duitsland, komt aan de macht (tot 1556). Hij wordt aanvankelijk regent (voor zijn moeder), mar al vlug daarna koning van Aragon en Castilië. Dit is een gevolg van het overlijden van Karel's grootvader Ferdinand.

Zwitserland

Konrad von Gesner (°1516 +1565), Zwitsers arts en humanist, dier- en plantkundige ("Historia animalium").

Concordaat van Bologna

Paus Leo X bekrachtigt de Gallicaanse nationale kerk.

Nederlanden - Karel V

8 sep: Karel V vertrekt uit Vlissingen per schip naar Spanje, en zal slechts bij tussenpozen voor eerder korte tijd naar de Nederlanden terugkeren. Zijn tante Margaretha van Savoye wordt opnieuw aangeduid als landvoogdes (tot 1530). Ze wordt bij het bestuur gesteund door de Geheime Raad, o.l.v. Jean Carondolet.

Graaf Peter Ernst von Mansfeld (°1517 +1604), Duits legeraanvoerder, in dienst van Karel V en van Filips II. Hij wordt landvoogd van de Nederlanden van 1592 tot 1594.

Nederlanden - Leuven

In de zuidelijke Nederlanden sticht men in Leuven het Collegium Trilingue, voor de studie van Latijn, Grieks en Hebreeuws. Dit gebeurt door H. Van Busleyden, onder impuls van Erasmus. Deze beweging blijft bestaan tot 1797

Desiderius Erasmus (°27 okt 1469 Rotterdam +12 jul 1536 Bazel CH) wordt van zijn kloostergeloften ontslagen door paus Leo X. Hij vestigt zich in Leuven (tot 1521). Het werk van Luther raakt bekend in de Nederlanden, vnl. aan de universiteit van Leuven.

Dodoens - Isaak

Ook in de zuidelijke Nederlanden wordt Rembert Dodoens (°29 jun 1517 +10 mar 1585) geboren. Hij is plantkundige en wordt lijfarts van Maximiliaan II (1574 tot 1579) en later in Wenen van diens zoon Rudolf II. In 1582 wordt Dodoens hoogleraar in de geneeskunde in Leiden.

Heinrich Isaak (°±1450 +1517), Vlaams musicus. Hij komt uit Brabant, en wordt later hofcomponist van keizer Maximiliaan in Wenen en gezant in Florence, waar hij overlijdt.

Duitsland - Reformatie - Luther - Holbein

31 okt: Maarten Luther (°10 nov 1483 Eisleben +18 feb 1546 Eisleben) begint de Reformatie. Hij plakt zijn 95 stellingen aan de deur van de slotkapel van Wittenberg. Dit is het begin van de Hervorming. Zijn plakkaten richten zich o.a. tegen de handel in aflaten en andere mistoestanden in de katholieke kerk. Hij is gehuwd met Katharina von Bora (°1499 +1552), de eerste Cisterciënzerin.

Hans Holbein de Jonge (°±1497 Augsburg +1543 Londen) verblijft in Lüzern (tot 1519).

Europa - Koffie

In Europa wordt de eerste koffie ingevoerd uit de nieuwe wereld.

Osmaanse Rijk

Sultan Selîm I Jawoez (de barse) (°±1467 +1520 Çorlu) verslaagt de Egyptenaren. Egypte wordt een deel van het Turkse Ottomaanse Rijk (tot 1798). Ook de sjarif van Mekka - een afstammeling van de profeet Mohammed - plaatst zich vrijwillig onder het gezag van de sultan. Hiermee krijgen de Osmaanse sultans de titel "verdediger van de beide heilige steden" (Mekka en Medina).

Spanje - Slaventransporten

Spanje begint vanaf deze tijden een regelmatige handel van Afrikaanse slaven naar Amerika.

Bourgondië - Gattinara

Mercurino Gattinara uit Piemonte bekleedt nu het ambt van grootkanselier van Bourgondië. Daarmee is hij de tweede belangrijkste persoon, na de landvoogdes der Nederlanden, Margaretha van Savoye.

Vlaanderen - Gent

De gevel van de gotische Schepenbank van de Keure (Stadhuis) van Gent wordt gebouwd (tot 1535).

Duitsland - Philipp Melanchton

Philipp Melanchton (°1497 Bretten bij Baden +1560 Wittenberg). "Melanchton" is het Grieks voor "Schwarzerd"). Hij wordt dit jaar hoogleraar Grieks in Wittenberg, en komt op die manier in contact met Luther. Hij zal de gedachten van Luther systematisch formuleren in "Loci communes rerum theologicarum" (in 1521). Bij de rede die hij houdt ter gelegenheid van zijn intrede, verdedigt hij dat klassieke studies de basis moeten vormen van het onderwijs. Hij zal later deelnemen aan onderhandelingen met Roomse theologen (1530 - 1550).

Engeland - Thomas More

Thomas More (°1478 Londen +1535 Tyburn) wordt lid van de Privy Council, en secretaris van de koning.

Osmaanse Rijk

De 3de Joodse staat komt onder Turks bewind.

Nederlanden - Karel V

Aartshertog Maximiliaan I overlijdt.

Leuven - Antwerpen

7 nov: de universiteit van Leuven veroordeelt Luther's stellingen. Toch wordt de leer al gepredikt door prior Praepositius van de augustijnen in Antwerpen.

De oudst bewaarde druk van "Tijl Uilenspiegel" in het Nederlands, dateert van rond deze tijd.

Engeland - Thomas Gresham

Thomas Gresham (°1519 +1579), Engels koopman. Van hem komt de economische wet dat van twee gangbare betaalmiddelen, het zwakste het sterkste uit de omloop dringt.

Frankrijk

Catharina de Medici (°1519 +1589) – koningin van Frankrijk. Ze huwt in 1535 met Hendrik I van Frankrijk. Ze oefent een grote invloed uit tijdens het bewind van haar zoons Frans II en Karel IX.

Indië

Zahar al-Din Mohammed Baboer Sjah valt uit Kabul het rijk van India binnen. Het sultanaat van Delhi wordt veroverd en onderworpen. Zahar sticht het Mogol-rijk (of: Mughal-rijk).

Italië - de Medici

Cosimo I de Medici (°11 jun 1519 Florence +11 apr 1574 Villa di Castello) wordt geboren als zoon van Giovanni delle Bande Nere.

Portugal - Amerika - Azië

In Portugal wordt de tabaksplant voor de eerste keer ingevoerd uit Amerika.

De Portugezen vestigen de eerste handelsposten in Mataban en Syriam (Birma).

Spanje - Karel V - Magalhães - Cortés

Karel V komt op de troon (tot 1556) en wordt tot keizer gekroond door de paus in 1530. Hij is een kleinzoon van Maximiliaan I. Zijn rijk omvat Bourgondië, de Nederlanden, Oostenrijk, Napels, Sicilië en het Heilige Roomse Rijk, aangevuld met de ontdekte gebieden in de Nieuwe Wereld. Met andere woorden: het rijk waar de zon nooit onder gaat.

Fernão Magalhães (°±1470 Saborosa +27 apr 1521 Mactan, Filippijnen) vertrekt uit Spanje voor een reis rond de wereld (1519-1521). Hij reist langs de kusten van Zuid Amerika.

Hij maakt uiteindelijk de eerste reis rond de wereld.

Hernan Cortés (°1485 Medellin +2 dec 1547 Sevilla), Spaans conquistador en Francisco Pizarro (°1471/1475 Trujillo +26 jun 11 Lima) veroveren het rijk van de Inca’s en van de Azteken (Mexico). Zij zijn degenen die het paard opnieuw invoeren in Amerika.

Nederland - Willem Key

Willem Key (°±1520 Breda +5 jun 1568 Antwerpen), Vlaams schilder van portretten en bijbelse stukken.

Azteken

Aztekenvorst Montezuma II (°1466 +30 jun 1520 Tenochtitlán) wordt vermoord. Het Aztekerijk zal door Hernan Cortéz worden veroverd.

Duitsland - Albrecht Dürer

Albrecht Dürer (°1471 Nürenberg +1528 Nürenberg) reist naar de Nederlanden, en onmoet er Quinten Matsys en Lucas Van Leyden. De eerste heeft grote invloed op Dürer, die nu vernieuwd portretten gaat schilderen. Hij maakt in zijn loopbaan 125 schilderijen en meer dan 1000 tekeningen. Daarnaast creëert hij 350 houtsneden en 100 kopergravures.

Hans Holbein de Jonge (°±1497 Augsburg +1543 Londen) trouwt in Basel met Elsbeth Schmid.

Frankrijk - Rabelais

François Rabelais geboren (°±1490 Chinon +1553 Parijs) verblijft in een Franciskanerklooster in Fontenay-le-Comte.

Italië - Farnese

Ottavio hertog van Parma Farnese (°1520 +1586). Hij is een kleinzoon van Alessandro Farnese. Hij trouwt met Margareta van Parma.

Osmaanse Rijk - Süleyman I

Süleyman I de Grote / de Wetgever (°1494 Trabzon +1566 Szigetvar) wordt sultan van Turkije tot 1566. Hij is een zoon van Selîm I, en voert tijdens zijn bewind meer dan 10 veldtochten in Europa en Azië.

Portugal - Chinese Rijk

Een expeditie uit Portugal zorgt voor de juiste contacten om de handel tussen China en Europa mogelijk te maken.

Spanje - Magalhães

Fernão Magalhães (°±1470 Saborosa +27 apr 1521 Mactan, Filippijnen) zoekt een weg naar de Molukken, en ontdekt de naar hem genoemde zeestraat, de Marianen eilandengroep en de Filippijnen. Slechts één van zijn schepen zal terugkeren naar Spanje.

Paus Leo X

Paus Leo X (tot 1521) vaardigt tegen Luther een banbul uit.