Nederlanden - Pieter Breughel

Pieter Breughel de Oudere (°±1525 Breda? +1569 Brussel) wordt in Antwerpen ingeschreven als vrijmeester van het Sint Lucasgilde. Hij reist via Frankrijk en de Zwitserse Alpen naar Italië, meer in het bijzonder Rome en Napels. Twee jaar later keert hij naar Antwerpen terug.

Antwerpen - Helman

30 apr: Jerome Helman huwt in Antwerpen met Catharina de Cordes, de dochter van Jacques de Cordes en Isabella de Bernuy.

Engeland - Wales

Koning Edward VI verslaat prins Llewelyn en onderwerpt Wales.

Frankrijk - Duitsland

Na het verraad van Maurits van Saksen en de problemen die Karel V in Duitsland ondervindt, breekt opnieuw oorlog uit met Frankrijk, waar koning Hendrik II aan de macht is. De oorlog duurt uiteindelijk tot 1559.

Italië - Titiaan - da Palestrina

Voor Titiaan (°±1487/1490 Pieve di Cadore +1576 Venetië) breekt de laatste fase van zijn kunsttechniek aan. De voorstelling van de onderwerpen is dramatischer dan voordien, en hij past meer en meer eigen schildertechnieken toe. Hij werkt in opdracht van de Spaanse koning Filips II, en schildert o.a. "Martelaarschap van de heilige Laurentius".

Giovanni da Palestrina (°±1525 Palestrina +1594 Rome), Italiaans componist, wordt kapelmeester in Sint Pieter in Rome.

Rusland - Makarii

Metropoliet Makarii richt een hervormingssynode in. Beslissingen die door deze synode genomen worden zijn o.a. de invoering van een heiligenkalender, en van kerkelijk recht ("stoglaw").

Duitsland - Vrede van Passau

De vrede wordt noodgedwongen door keizer Karel V ondertekend.

Engenland - Protestantisme

Koning Edward VI laat met het "Book of Common Prayer" (en ook de "42 Artikelen") het protestantisme invoeren.

Frankrijk - Metz - Verdun

Koning Hendrik II van Frankrijk bemachtigt Metz en Verdun.

Rusland

Russische troepen onderwerpen Kazan en Astrakan, in een strijd die duurt tot 1556. Uiteindelijk voeren de Krimtataren een tegenaanval.

Engeland - Jane - Mary I

Kort daarna wordt ze opgevolgd door koningin Mary I van Engeland (°1516) (tot 1558), een dochter van Hendrik VIII.

John Lyly (°1553/1554 +1606), Engels schrijver van drama's en romans.

Engeland - Rusland

De Engelse kapitein Chancellor ontsluit de "Witte Zee" weg. Dit betekent het begin van handel tussen Rusland en Engeland.

Italië - Luca Marenzio

Luca Marenzio (°1553 +1599), Italiaans musicus. Hij schrijft tal van madrigalen, villanelles en motetten.

Nederlanden

Prins Filips Willem (°19 dec 1554 Buren +28 feb 1618 Brussel), oudste zoon van Willem I van Oranje.

Nederlanden - Lessius - Dodoens

Leonard Lessius (°1 okt 1554 Brecht +15 jan 1623 Leuven) (eig: Leys), Jezuïet en Vlaams theoloog. Hij doceert in Leuven, en is één van de grootste theologen van zijn tijd.

Rembert Dodonaeus (eigenlijk Rembert Dodoens) (°29 jun 1517/1518 Mechelen +10 mar 1585 Leiden), Zuid-Nederlands arts en plantkundige, schrijft het "Cruydenboek". Hiermee legt hij de basis voor de Nederlandstalige botanische terminologie.

Engeland - Spanje

Koningin Mary I van Engeland (°1516) trouwt met Filips II van Spanje. Ze herstelt het katholieke geloof, en laat zelfs een aantal aanhangers van het protestantisme terechtstellen. Om die reden wordt ze door de protestanten "Bloody Mary" genoemd.

Antwerpen - Christoffel Plantin

Oprichting van de drukkerij van Christoffel Plantin (°±1520 Tours FR +1589 Antwerpen), met aangrenzende woonruimten. Later zal zijn schoonzoon Jan Moretus (Moerentorf) (°1543 +1610) zijn werk voortzetten.

Godsdienstvrede

25 sep: Als gevolg van de Godsdienstvrede van Augsburg kan men stellen dat de Nederlanden katholiek blijven.

Nederlanden - Spanje

25 okt: keizer Karel V draagt in het keizerlijk paleis in Brussel de regering van de Nederlanden over aan zijn zoon Filips II. Ook Maria van Hongarije legt haar ambt neer, ten voordele van Filips II.

Filips II handhaaft het traditionele regeringssysteem. Hij vertoeft vaak in de Nederlanden, i.v.m. de Franse Oorlog. Hij gunt de landvoogd, Emmanuel Philibert van Savoyer weinig kans om zelfstandig te besturen.

De Raad van State, waarin Granvelle een dominerende plaats bekleedt, wordt vaker en vaker genegeerd, door de Spaanse Raad die de beslissingen neemt.

De Spaanse Raad bestaat uit privé adviseurs van Filips II, met Ruy Gomez als bekendste. In de Raad van State zetelen onder meer: Lalaing, Berlaymont, Oranje, Egmond, Brederode...

Dit situatie van onvrede en ongelijk leidt tot opstanden.

Duitsland -

Godsdienstvrede van Augsburg

25 sep: keizer Karel V ondertekent de Godsdienstvrede van Augsburg met de Duitse koning Ferdinand I, een eerste waarborg voor godsdienstvrijheid. De Akte bepaalt dat de landsheer uitmaakt welke geloofsvorm in zijn gebied uitsluitend mag worden beoefend:"Cuius regio, eius religio". Toch zullen de protestantse kerken alleen de Lutherse leer erkennen.

Engeland - Latimer

Hugh Latimer (°±1485 +1555), protestants bisschop en reformator, wordt op de brandstapel terechtgesteld onder uitspraak van koningin Maria I van Engeland. Hij bestreed sociale wantoestanden en kwam daardoor in aanvaring met het bewind.

Frankrijk - Malherbe

François de Malherbe (°1555 +1628), Frans dichter. Hij is de voorbereider van de grote klassieke dichtkunst.

Italië - da Palestrina

Giovanni da Palestrina (°±1525 Palestrina +1594 Rome), Italiaans componist, wordt door paus Julius III tot zanger benoemd in de Sixtijnse kapel.

Osmaanse Rijk - Perzië

Na jarenlange strijd met Perzië, ondertekent sultan Süleyman I de Grote / de Wetgever (°1494 Trabzon +1566 Szigetvar) van het Osmaanse Rijk, een vredesverdrag met de Perzen.

Spanje

Johanna de Waanzinnige van Castilië overlijdt.

Nederlanden - Karel V

16 jan: keizer Karel V doet in Brussel afstand van de troon en zijn bezittingen in Spanje, Amerika en Sicilië ten gunste van zijn zoon koning Filips II van Spanje (°1527). Deze komt op de troon en ziet zich als verdediger van de katholieke kerk (tot 1598).

Nederlanden - Orlando di Lasso

Orlando di Lasso (°±1532 Bergen +1594 München), Zuid-Nederlands componist, wordt door Albrecht V van Beieren, in München aangeworven als tenor.

China - Aardbeving

Een zware aardbeving in het noorden van China kost in de provincie Shanxi aan 830.000 mensen het leven.

Duitsland - Karel V

Karel V draagt de keizerskroon over op zijn broer Ferdinand I van Duitsland (+1564). Ook hij is een kleinzoon van Maximiliaan I.

Dit brengt hem in oorlog met Engeland en leidt tot opstanden in de Nederlanden.

Duitsland - Agricola

Van Georg Bauer Agricola (°24 mar 1494 Glauchau, Saksen +21 nov 1555 Chemnitz) (Duits mineraloog) verschijnt een verhandeling over mijnbouw, metallurgie en mineralogie, met de naam "De re metallica". Hij wordt hiermee de grondlegger van de mineralogie en de metallurgie.

Frankrijk

In parijs wordt een vleugel van het Louvre gebouwd, onder toezicht van bouwmeester Lescot (tot 1564). Ook wordt de gevel van "Les Tuileries" gebouwd, onder toezicht van Delorme.

Indië - Akbar de Grote

Akbar de Grote (°1542), Indisch keizer (1556-1605) volgt zijn vader Hoamajoen op. Hij heerst over Noord India.

Ierland - Protestantisme

De eerste protestantse kolonisten vestigen zich in Ierland.

Italië - Carlo Maderna

Carlo Maderna (°1556 +1629), Italiaans bouwmeester die de bouwwerken van de Sint Pieterskerk voltooit.

Nederlanden - Filips II

aug: koning Filips II heeft financiële problemen als gevolg van de oorlog met Frankrijk, en is haast bankroet. Daarom zeggen de Staten-Generaal hem een negenjarige bede toe. Ze willen in ruil toezicht krijgen op de besteding van het geld, dat in de plaats van de Raad van Financiën.

Portugal - China - Macau

De Portugezen krijgen van de Chinezen de toelating om in Macau een nederzetting te vestigen om handel te drijven.

Spanje - Frankrijk

jan: Filips II van Spanje zet de oorlog die zijn vader begonnen is verder. De strijd wordt heviger en heviger, en Filips II trekt met zijn raadgevers en de landvoogd der Nederlanden naar het front.

27 aug: uiteindelijk verslaat Emmanuel Philibert van Savoye de Fransen in de slag bij St. Quentin. Dit gebeurt dank zij een list die graaf van Egmont wist te verzinnen, door met de ruiterij het vijandelijke leger te doorbreken.

Nederlanden

De Staten Generaal staan een bede van 9 jaar toe, á rato van 800.000 gulden per jaar. Ze eisen wel toezicht hoe het geld besteed wordt.

Pogingen van Filips II om belastingen te heffen op handelskapitaal, vallen niet in goede aarde, en worden doelmatig afgewezen.

Spanje - Frankrijk

In de oorlog met Frankrijk, halen de Fransen een beperkt aantal successen. Ze worden echter door graaf Lamoraal van Egmond (°1522 +1568) in de slag bij Grevelingen verslagen.

Frankrijk - Engeland

Koning Hendrik II van Frankrijk bemachtigt Calais Hij sluit de Vrede van Cateau - Cambrésis.

Frans II van Frankrijk huwt met Mary Stuart.

Engeland - Elizabeth I - Kyd

Koningin Elizabeth I van Engeland (°1533 +1603), dochter van Hendrik VIII en Anna Boleyn, volgt haar katholieke zuster Mary Tudor op. Ze blijft ongehuwd, regeert authoritair (tot 1603) en speelt sterk in op nationalistische gevoelens.

Thomas Kyd (°1558 +1594), Engels toneelschrijver. Hij schrijft o.a. "The Spanish Tragedy". Eigenlijk is hij de voorganger van Shakespeare.

Rusland - Letland

Andermaal begint Rusland een oorlog tegen Lijfland, die tot 1582 zal duren, en Rusland helemaal zal ontwrichten.

Spanje - Karel V

Karel V overlijdt in het klooster van San Yuste (ES).

Schotland - Frankrijk

Mary Stuart (°1542 +1587) van Schotland huwt met François II, de dauphin, later koning van Frankrijk.

Pauselijke bul "Super Universas"

mei-jul: in de Nederlanden wordt de nieuwe kerkelijke indeling bekendgemaakt en bekrachtigd. Er komen 3 aartsbisdommen: Mechelen, Kamerijk en Utrecht.

Aartsbisschop Hovius verdeelt het bisdom in 12 dekenijen en bijv. Ruisbroek zal bij Mechelen-West behoren. Behalve Luik, liggen alle gebieden binnen het gebied van Filips II, waardoor deze laatste ook op die manier meer invloed zal kunnen laten gelden. De oprichting van het bisdom Antwerpen is één van de gevolgen, naast de bestaande bisdommen van Gent en Ieper.

Nederlanden - Spanje - van Egmond

zomer: koning Filips II van Spanje vertrekt naar Spanje, en laat het bestuur over aan zijn halfzuster Margareta van Parma (°1522 Oudenaarde), landvoogdes der Nederlanden. Margaretha van Parma (bastaard dochter van Karel V) is gehuwd met hertog Ottavio Farnese. Ze wordt bijgestaan door Antoine Perronet de Granvelle (°1517 +1586), een Bourgondisch staatsman, de bisschop van Atrecht. De Staten Generaal dringen aan op het vertrek van de Spaanse troepen, en de deelname van de edelen aan het bestuur van het land. Koning Filips II stemt hierin toe, en verlaat kort daarna de Nederlanden, om er niet meer terug te keren.

Lamoraal graaf van Egmond (°1522 +1568) wordt door Filips II tot stadhouder van Vlaanderen en Artois, tot lid van de Raad van State en tot bevelhebber over het Spaanse krijgsvolk benoemd. Willem van Oranje wordt stadhouder van Holland, Zeeland, West Friesland en Utrecht.

Engeland - Anglicaanse Kerk

Koningin Elizabeth I van Engeland krijgt de leiding over de Anglicaanse Kerk; ze ondersteunt de protestanten, ook in Schotland, Frankrijk en de Nederlanden.

Frankrijk - Frans II

Koning Hendrik II van Frankrijk wordt dodelijk gewond bij een steekspel. Koning Frans II van Frankrijk regeert (tot 1560).

Vrede van Cateau-Cambrésis

3 apr: als gevolg van de overwinning in Grevelingen komt de Vrede van Cateau-Cambrésis tot stand, het einde van de oorlog tussen Engeland, Frankrijk en Spanje over de heerschappij over Italië. Daarbij krijgt Emmanule Philibert de gebieden van Savoye en Piemont terug.

Holland - Antonie Duyck - à Lasco

Antonie Duyck (°1560 Hoorn +13 sep 1629 's Gravenhage), staatsman. Hij schrijft het belangrijke "Krijgsjournaal" (1591-1602). Hij is raadspensionaris van Holland (1621-1629).

Johannes á Lasco, de stichter van de calvinistische vluchtelingenkerk in Emden, overlijdt.

Nederlanden - Van Meteren - Pieter Breughel de Oudere - De Key

Emanuel Van Meteren (°9 jul 1535 Antwerpen +18 apr 1612 Londen), Vlaams historicus verhuist naar Londen. Zijn werk is heel objectief. Onder andere "Belgische ofte Nederlandsche Historie van onsen tijd".

Pieter Breughel de Oudere (°±1525 Breda? +1569 Brussel) verhuist naar Brussel. Hier zal hij eerst trouwen met Maeyken Coecke (de dochter van zijn vroegere leermeester Pieter Coecke van Aelst) en later met Maria Verhulst. Meest bekende werken van Pieter Breughel de Oudere zijn "de Spreekwoorden" en "de Strijd tussen carnaval en vasten". Ook de "Kinderspelen", "Dulle Griet" en "de Toren van Babel" kennen de nodige faam.

Lieven De Key (°±1560 Gent +1627 Haarlem), bouwmeester. Hij bouwt o.a. de Vleeshal van Haarlem.

Frankrijk - Karel IX

Karel IX regeert (tot 1574). Hij is een zoon van Hendrik II x Catharina de Medici.

Bourbons, Guises (Hugenoten) en Montmorency’s (katholieken) strijden om de macht (tot 1574).

Italië - Gesualdo

Don Carlos Gesualdo (°1560 +1613), Italiaans musicus die heel gekunstelde madrigalen componeert.

Zweden - Erik XIV

Koning Erik XIV van Zweden de Wrede regeert (tot 1569). Hij betekent veel voor de Zweedse cultuur. Later wordt hij waanzinnig, en sterft in 1577 in de gevangenis.