Hervorming van het bestuur

1 okt: keizer Karel V hervormt het centrale bestuur.

De Grote Raad wordt gescheiden in drie afzonderlijke raden:

1. de Raad van Financiën

2. de Geheime Raad (kanselarij en departement van binnenlandse zaken)

3. de Raad van State

Hoge edelen maken deel uit van de raad, en hun taak is om Maria van Hongarije bij te staan in het bestuur.

Juliana van Stolberg (°1506 +1580) trouwt met Willem de Rijke van Nassau - Dillenburg. Hun oudste zoon is Willem I van Oranje.

Amsterdam - Anabaptisten

In Amsterdam organiseert Melchior Hoffman de eerste samenkomsten van de anabaptisten, een protestantse geloofrichting die afkomstig is van Zuid Duitsland en Zwitserland. Door de slechte economische toestand hecht de lage klasse van de bevolking veel waarde aan dit geloof.

Denemarken

De Nederlanden zijn betrokken in de strijd om de Deens-Noorse koningskroon. Christiaan II is de schoonbroer van keizer Karel V. Hij probeert meerdere keren om vanuit de Nederlandse havens zijn eigen land te heroveren. Tevergeefs. Als gevolg wordt de Sont vaak voor Nederlandse schepen geblokkeerd, met hongersnood als gevolg.

Duitsland - Ferdinand I

Ferdinand I van Duitsland (+1564), broer van Karel V, wordt Rooms-Koning gekroond. Hij tracht de godsdienstvrede te behouden.

Spanje - Inkarijk - Pizarro

Francisco Pizarro (°1471/1475 Trujillo +26 jun 1541 Lima) verovert Peru en het Inka-rijk van Zuid Amerika, in opdracht van de Spaanse kroon.

Orlando di Lasso

Orlando di Lasso (°1531 of 1532 Bergen BE +1594 München DE), Zuid-Nederlands componist. Hij volgt muziekonderwijs in Italië, verblijft in Antwerpen en wordt uitgenodigd door het Hof van München. Hij schrijft meer dan 1500 kerkelijke werken en meer dan 700 wereldlijke. Zijn echte naam is Orlandus Lassus of Roland de Lassus of Roland de Lattre.

Duitsland - Holbein

Hans Holbein de Jonge (°±1497 Augsburg +1543 Londen) keert terug naar Engeland waar hij werkt in opdracht van Duitse handelslui en ook van het Engelse hof.

Engeland - Thomas More

Thomas More (°1478 Londen +1535 Tyburn) is het niet eens met koning Hendrik VIII om zich van Catharina van Aragón te laten scheiden. Naarmate de koning zich meer van het Rooms katholicisme verwijdert, neemt Thomas More ontslag van zijn functie als koninklijk secretaris.

Frankrijk - Bretagne

Koning Frans I verenigt Bretagne voorgoed met Frankrijk, en lijft het hele gebied bij het Franse territorium in.

Italië - de Medici - Titiaan

Alessandro de Medici (°1512 +5 aug 1537 Florence) verwerft de titel van hertog van Florence.

Titiaan (°±1487/1490 Pieve di Cadore +1576 Venetië) ontmoet in deze periode keizer Karel V. Hij maakt een portret van de keizer, met diens hond. Karel V benoemt Titiaan al gauw tot hofschilder. Vanaf deze periode werkt hij meer met warme donkere kleuren. Bekende werken uit die periode zijn "Jupiter en Antiope" (of "Pardo-Venus"), "Danaë", "de Tempelgang van Maria" en "Doornenkroning van Christus".

Spanje - Pizarro - Inka's

Francisco Pizarro neemt Incakoning Atahualpa gevangen, en laat hem vermoorden.

Nederlanden - Willem I - Calvijn

In het noorden regeert Willem I van Oranje (tot 1558). Hij trouwt met Anna van Buren.

Jan Calvijn (° 1509 +1564), kerkhervormer. Hij vlucht uit Parijs naar Basel.

Houwaert

Jan Baptist Houwaert (°1533 +11 mar 1599 Brussel), Vlaams schrijver, rederijker en dichter. Hij neemt politieke standpunten in als hij schrijft over de Spaanse onderdrukking. Daarvoor wordt hij gedurende 1 jaar gevangengezet door Alva.

Engeland - Boleyn - Hendrik VIII

Anna Boleyn wordt koningin (1533-1536) als 2de vrouw van Hendrik VIII. Kanselier Wolsey vraagt uitdrukkelijk aan paus Clemens VII om  het eerste huwelijk van Hendrik VIII (met Catharina van Aragon) te ontbinden, wat prompt geweigerd wordt.

Hendrik VIII laat zich onmiddellijk door het Parlement tot Hoord der Anglicaanse Kerk benoemen. Hij onteigent de kloostergoederen, en stuurt iedereen die hem tegenwerkt naar het schavot (o.a. Thomas Moore). Hendrik VIII zal nog 4 keer huwen, nl. met Joanna Seymour, Anna van Kleef, Catharina Howard en Catharina Parr.

Duitsland - Osmaanse Rijk

Er wordt een wapenstilstand getekend tussen keizer Karel V, in hoofde van de Rooms-Duitse koning Ferdinand I van Habsburg en sultan Süleyman I de Grote (°1494 Trabzon +1566 Szigetvar).

Italië - Pompeo Leoni

Pompeo Leoni (°±1533 +1608), Italiaans beeldhouwer die vooral in Spanje werkt. Vooral zijn grafmonumenten in het Escorial zijn bekend.

Rusland - Iwan IV

Grootvorst Iwan IV de Verschrikkelijke van Rusland regeert (tot 1584).

Spanje - Cuzco

De Spanjaarden veroveren Cuzco.

Nederlanden - Anabaptisten

mar: een deel van de Nederlandse anabaptisten helpt mee bij de verovering van Munster, waar ze de terugkeer van Christus willen afwachten. Ze weten zich hier te handhaven (tot 1535) onder leiding van Jan Beukselszoon van Leiden, die zich de "koning van Sion" noemt.

de Heere

Lucas de Heere (°1534 Gent +29 aug 1584 Parijs), Vlaams dichter en schilder. Hij schrijft renaissancepoëzie.

Holland - Gelre

Karel van Gelre biedt - in flagrante tegenspraak tot de overeenkomst van Gorinchem - aan koning Frans I van Frankrijk, de landen van Gelre aan. Groningen en Drente zijn het daarmee niet eens.

Canada - Jacques Cartier

Jacques Cartier verkent de Saint Laurent rivier tot de huidige stad Montréal (Canada) (1534-1536).

Denemarken - Christiaan

Koning Christiaan van Denemarken (tot 1559).

Frankrijk - Jezuïetenorde

Stichting van de orde van de Jezuïeten (in Parijs) door Ignatius van Loyola (°1491 +1556).

François Rabelais (°±1490 Chinon +1553 Parijs) begeleidt bisschop Jean du Bellay van Parijs, als arts. Deze gaat op een diplomatieke reis naar Rome.

Engeland - Thomas More

17 apr: Thomas More (°1478 Londen +1535 Tyburn) weigert om de eed te ondertekenen waarin de kinderen van Hendrik VIII en Anna Boleyn als wettelijke troonopvolgers worden aangeduid. More wordt in The Tower opgesloten.

Italië - Michelangelo

Michelangelo (eig. Michelangelo Buonarroti) (°1475 Caprese, Toscane +1564 Rome) krijgt van paus Paulus III de opdracht om de wanden van het altaar van Sint Pieter te versieren. Het resultaat is "Het Laatste Oordeel", en de kunstenaar werkt eraan tot 1541.

Osmaanse Rijk - Perzië

Süleyman I de Grote / de Wetgever (°1494 Trabzon +1566 Szigetvar) valt Perzië binnen en verovert Bagdad. Hij brengt hiermee de Arabische wereld onder Turkse heerschappij.

Koffie raakt bekend in Constantinopel. Het product wordt door de Venetianen naar Italië gebracht.

Spanje - de Herrera - van Loyola

Fernando de Herrera "El Divino" (°1534 +1597), Spaans dichter van oden, sonnetten en elegieën.

Ignatius van Loyola (°1491 +1556), Spaanse bask, stichter van de sociëteit van Jezus en eerste generaal daarvan. Hij schreef o.a. "Geestelijke oefeningen".

Antwerpen - Brouwershuis

In Antwerpen wordt het Brouwershuis gebouwd (tot 1554), naar een ontwerp van Gilbert Van Schoonbeke. Het huis dient niet als brouwerij, maar levert water aan de brouwerijen.

Nederlanden

Graaf Jan van Nassau de Oude (°22 nov 1535 +8 okt 1606), oudste broer van prins Willem I van Oranje. Hij steunt zijn broer in de strijd tegen Spanje, ijvert voor de Hervorming en de Unie van Utrecht.

Pedro Henriquez d'Azevedo graaf van Fuentes (°1535 +1610). Hij is een Spaans landvoogd in de Zuidelijke Nederlanden.

De Nederlandse anabaptisten proberen Amsterdam in handen te krijgen, wat echter mislukt. Gevolg is een zware onderdrukking van de eerder revolutionaire anabaptisten.

Duitsland - Osmaanse Rijk

Keizer Karel V (°1500 +1558) onderneemt een tocht tegen de Turkse zeerover Chaireddin Barbarossa. Hij neemt Tunis in, en bevrijdt 20.000 christen slaven. Hij stelt Tunesië onder Spaans protectoraat.

Engeland - Thomas More

1 jul: Thomas More (°1478 Londen +1535 Tyburn) blijft bij zijn standpunt, en blijft weigeren om de Act of Supremacy te ondertekenen. Wat gelijk staat met hoogverraad. Hij wordt veroordeeld en onthoofd.

Frankrijk - Rabelais

François Rabelais (°±1490 Chinon +1553 Parijs) begeleidt kardinaal Jean du Bellay van Parijs, als arts.

Pizarro - Peru

Francisco Pizarro sticht de stad Lima (Peru).

Paus Paulus III

Hij benoemt Michelangelo (Buonarroti) (°1475 Caprese, Toscane +1564 Rome) tot hoofdarchitect van de apostolische paleizen.

Blijde Inkomst - Brabant

Een charter van de hertogin Johanna en haar man Wenceslaus wordt verleend aan de Brabantse steden.

Holland

8 jun: Groningen heeft genoeg van het bewind van Karel van Gelre, en onderwerpt zich nu totaal aan keizer Karel V, nadat de stad 22 jaar door Karel van Gelre geregeerd werd.

Denemarken - Zweden

De Lutherse kerk krijgt volgelingen in Denemarken en Zweden.

Frankrijk - Osmanen

Koning Frans I van Frankrijk hernieuwt zijn aanspraak op Milaan en sluit een verbond met de Osmaanse sultan Suleyman I van Turkije. Dat is de aanleiding van de Derde Oorlog (tot 1538).

Ierland - Protestantisme

In Ierland wordt het protestantisme ingevoerd (door het reformatieparlement).

Italië - de Medici

Alessandro de Medici (°1512 +5 aug 1537 Florence) trouwt met Margaretha van Parma.

De eerste Gazetta di Venezia.

Spanje - Californië - Paraguay

Ferdinando Cortez ontdekt Californië.

Mendoza verkent de Parana en de Paraguay rivieren.

Wales - Act of Union

Onder invloed van de Tudors wordt in Wales de Engelse onderverdeling in "shires" doorgevoerd. Van elke shire zetelt er een vertegenwoordiger in het Lagerhuis. Met deze Act of Union wordt Wales officiëel een onderdeel van Engeland.

Nederlanden - Denemarken

Koning Christiaan III, de nieuwe Deense koning, sluit vrede met landvoogdes Maria van Hongarije, waardoor de handelsvloot zijn normale taken kan opnemen. Op die manier komt er een einde aan de vijandelijkheden tussen Holland en Denemarken, begonnen in 1531, waardoor de Sont meer gesloten was dan open, en waardoor de import van graan via de Oostzee stilgevallen was.

Filips Galle (°1537 Haarlem +14 mar 1612 Antwerpen), graveur.

Engeland- Holbein

Hans Holbein de Jonge (°±1497 Augsburg +1543 Londen) wordt hofschilder van koning Hendrik VIII. Hier blijft hij tot zijn dood, ten gevolge van pest.

Italië - de Medici

5 aug: Alessandro de Medici (°1512 +5 aug 1537 Florence) wordt vermoord door zijn neef Lorenzino.

Holland - Gelre

Karel van Gelre wordt nu zelfs door de inwoners van Gelre en Zutphen niet meer gesteund. Hij sterft verbitterd. Door Karel's overlijden, komen Gelre en Zutphen nu toe aan hertog Willem van Gulik, Kleef, Berg, Mark en Ravestein. Hij voert het bewind tot 1543.

Lobelius

Matthias Lobelius (°1538 Rijsel +1616 GB) (eig: de Lobel), Zuidnederlands plantkundige. In Antwerpen en Middelburg oefent hij het beroep van dokter uit, en hij brengt het zelfs tot lijfarts van Willem van Oranje. Bekend van hem is het "Kruydtboeck".

Duitsland - Frankrijk

Door bemiddeling van paus Paulus III eindigt de Derde Oorlog tussen keizer Karel V en koning Frans I van Frankrijk. Een vrede van 10 jaar wordt voorgesteld...

Osmaanse Rijk - Griekenland - Slag van Preveza

Osmaanse legers aangevoerd door Chaireddin Barbarossa verslaan de christelijke vloot van de Heilige Liga = Genua, de pauselijke staten, Spanje en Venetië.

Italië - Borromeo

Carolus Borromeo (°1538 + 1584), wordt aartsbisschop van Milaan. Hij voert met kracht de besluiten van het Concilie van Trente uit.

Spanje - Columbia

De Spanjaarden veroveren de gebieden van het huidige Columbia.

Grote Gentse Opstand

Als landvoogdes Maria van Hongarije een niet gewilde bede toch laat innen (tot 1540). Na de opstand van de Gentenaars tegen keizer Karel V komt er een eind aan de Sint Baafsabdij in Gent. Als straf wordt de abdij grotendeels gesloopt en verbouwd tot citadel, het Spanjaardskasteel. De stad Gent verliest al haar privileges, en vanaf nu zal Karel V zelf alle magistraten benoemen, zoals vastgelegd in de "Concessio Carolina".

Noord Amerika - Soto

Soto verkent Florida.

Nederlanden - Marnix - Adolf van Nassau

Geboorte van Marnix van St. Aldegonde (°1540 Brussel +15 dec 1598 Leiden), Nederlands staatsman en letterkundige.

In het noorden wordt Adolf van Nassau geboren (°1540 +23 mei 1568). Hij is een broer van Willem I van Oranje. Hij sneuvelt op 23 mei 1568 bij Heiligerlee.

Duitsland - Italië

Door Milaan in bezit te nemen, heersen de Habsburgers over Zuid Italië en Sicilië (16de en 17de eeuw).

Engeland - Anna van Kleef

Anna van Kleef wordt de 4de vrouw van Hendrik VIII (+1557).

Frankrijk - Rabelais - de Ronsard

François Rabelais (°±1490 Chinon +1553 Parijs) vertrekt naar Turijn, en wordt er arts van Guillaume du Bellay. Deze is onderkoning van Piemonte, en tevens de broer van de kardinaal en vorige werkgevervan François Rabelais. Hij schrijft o.a. "Gargantua" en "Pantagruel".

Pierre de Ronsard (°1524 Eure-et-Loir +1585 Saint Cosme, Tours), Frans dichter, wordt secretaris van de ambassadeur in de Elzas. Hij is de zoon van een hoveling van Frans I. Van hem o.a. bekend zijn "Quatre premiers livres des odes", "Amours de Cassandre" en "Sonnets pour Hélène".

Spanje - Mexico - Noord Amerika

Francisco Vasquez de Coronado trekt aan het hoofd van een expeditie vanuit Mexico naar het noordoosten van Noord Amerika (Arizona). Hij zal de 7 steden van Cibola vinden.

Cardenas ontdekt de Grand Canyon.

Spanje - Chile - de Valdivia

De Spaanse veroveraar Pedro de Valdivia valt Chile binnen, en verovert het land.

Jezuïetenorde

De paus keurt de orde van de Jezuïeten goed.