Nederlanden - Spaans regime - Huis van Oranje

mei-okt: Maurits en Willem Lodewijk van Oranje behalen een aantal zeges in het noorden, en heroveren Zutphen, Deventer, Delfzijl, Hulst en Nijmegen.

Prins Maurits van Oranje, graaf van Nassau (°13 nov 1567 Dillenburg 23 april 1625 's Gravenhage) wordt stadhouder van Gelderland.

De Engelse legeroverste Norris, in dienst van de noordelijke Nederlanden, neemt Blankenberge in.

Hals

Dirk Hals (°19 mar 1591 Haarlem +mei 1656 Haarlem), Nederlands schilder en broer van Frans Hals. Hij schildert vooral feestelijke gezelschappen.

Italië - Guercino

Guercino (de Schele) (°1591 +1666), pseud. Giovanni Francesco Barbieri. Italiaans barok schilder.

Rusland

Tsarenzoon Dimitri wordt vermoord!

Spanje - Frankrijk

nov - jun 1592: Alexander Farnese van Parma begint zijn tweede tocht naar Frankrijk. Parma wordt gewond in de slag bij Caudebec, maar tijdens het beleg van Rouan slaagt hij er toch in om koning Hendrik IV de stad te doen opgeven.

Rubens

Peter Paulus Rubens geboren (°1577 Siegen, Nassau +1640 Antwerpen) wordt leerling van Tobias Verhaect. Later ook van Adam Van Noort en Otto Van Veen.

Verenigde Provinciën - Spaans regime - Van Oranje

jul-sep: Maurits van Oranje herovert Steenwijk en Coevorden. Dit tot voldoening van Friesland en ongenoegen van de Zeeuwse Staten.

3 dec: Alexander Farnese van Parma overlijdt in Atrecht, nog voor Fuentes hem gevangen kan nemen. Hij wordt opgevolgd door graaf Peter Ernst von Mansfeld (°1517 +1604), die landvoogd wordt van de Nederlanden (tot 1594).

Het eigenlijke bestuur wordt door koning Filips II van Spanje eigenlijk in handen gegeven van graaf Pedro Henriquez d'Azevedo van Fuentes (°1535 +1610). Die had de opdracht om Alexander Farnese van Parma naar Spanje terug te brengen - indien nodig met geweld, of als gevangene.

Frankrijk - Gassendi

Gassendi (°1592 +1655) (pseud. Pierre Gassend), Frans wijsgeer, priester, natuur- en wiskundige. Hij verzet zich tegen de scholastiek en tegen Descartes.

Japanse Keizerrijk

De Japanse vloot onder aanvoering van generaal Hideyoshi Toyotomi valt binnen in Korea. Het Koreaanse Ming-leger kan de aanval echter afslaan.

Spanje - Frankrijk

Peter Ernst van Mansfeld verovert Noyon.

Filips II wil met alle kracht zijn strijd in Frankrijk blijven verderzetten (tot 1594).

Nederlanden - Clusius

Carolus Clusius (eigenlijk: Charles de L'Escluse) (°19 feb 1526 Atrecht +4 apr 1609 Leiden), Nederlands botanicus, beschrijft als eerste de tulp. Hij plant de eerste tulpenbollen die uit Turkije afkomstig zijn in de Hortus Botanicus.

Jordaens

Jacob Jordaens (°19 mei 1593 Antwerpen +18 okt 1678 Antwerpen), Vlaams schilder. Hij is een leerling van Peter Paul Rubens. Hij schilder altaarstukken en voorstellingen van het dagelijkse leven als kermissen en drinkgelagen. Ook portretten, zoals "Diogenes".

Verengide Provinciën - Spaans regime

mar-jun: Maurits van Oranje herovert Geertruidenberg op verzoek van Zeeland. Friesland is hierover ontnoegd omdat ze liever Groningen hadden teruggekregen. Om die reden verbieden ze Willem Lodewijk van Nassau om te helpen.

aJn Huygen van Linschoten (°1563 +1611) keert terug naar het vaderland, na lange tijd in Portugese dienst te zijn geweest in Indië. Een aantal expedities worden gepland om de noordelijke route naar Indië te ontdekken, vooral onder impuls van ds. Plancius.

Janssens

Cornelis Janssens (°1593 London +1664 Utrecht), Nederlands schilder van vooral portretten, in de stijl van Van Dyck.

Engeland - Shakespeare

William Shakespeare (°23 apr 1564 Stratford-on-Avon +23 apr 1616 Stratford-on-Avon) stuurt aan zijn patroon graaf Henry Wriothesley van Southampton het erotisch gedicht "Venus and Adonis", 1194 regels lang.

Frankrijk

jun: koning Hendrik IV van Frankrijk gaat in Paris-St.-Denis naar de mis. Door deze positieve houding naar het katholicisme toe worden de kansen van de Spaanse Filips II in Frankrijk tot nul herleid.

Ierland - 9-jarige Oorlog

Begin van de negenjarige oorlog in Ierland (tot 1603).

Zweden - Sigismund III

Koning Sigismund III van Zweden probeert het katholieke geloof opnieuw in te voeren - uiteindelijk blijft men lutheriaans.

Nederlanden - Verenigde Provinciën - Spaans regime - Oostenrijkers

4 jan: Ernst van Oostenrijk wordt naar de Nederlanden gestuurd als de nieuwe landvoogd. Het is de bedoeling dat hij later zal trouwen met Isabella, de dochter van Filips II. Bij dat huwelijk zou hij de Nederlanden als bruidsschat in bezit krijgen. Zijn onderhandelingen met de noordelijke Nederlanden mislukken echter.

23 jul: Maurits van Oranje belegert Groningen. De stad valt en door het Traktaat van Reductie wordt ze weer officiëel in de Unie opgenomen. Lodewijk Willem van Nassau wordt als stadhouder aangesteld, met gelijke rechten als de overige gewesten.

Hartius en Coomans worden als gezanten van de zuidelijke Nederlanden naar Holland gestuurd, om de mogelijkheid te onderzoeken voor een terugkeer van de opstandige gewesten bij de Nederlanden, op basis van de Pacificatie van Gent.

De Staten Generaal worden door geldgebrek gedwongen om een deel van de soldaten af te danken. Gevolg is dat Maurits van Oranje minder op hun steun kan rekenen, waardoor zijn beste tijden achter de rug zijn.

25 dec: in Brussel worden de Staten-Generaal bijeen geroepen. Op last van Ernst van Oostenrijk wordt de prins van Chimay afgevaardigd om beklag te doen over de muiterij van de Spaanse troepen in onze gewesten.

Gomarus (°1563 +1641) uit Brugge wordt benoemd tot hoogleraar in Leiden.

Noordelijke Nederlanden

Jan Huygen van Linschoten (°1563 Haarlem +1611 Enkhuizen), Nederlands schrijver van reisverhalen. Hij neemt deel aan tochten naar de Noordelijke IJszee (tot 1595).

Samen met ds. Plancius richten 9 Amsterdammers de "Compagnie van Verre" op, om een reis naar Indië te financieren. Ze brengen voor dit doel een kapitaal van 300.000 florijnen bijeen.

Engeland - Shakespeare

William Shakespeare (°23 apr 1564 Stratford-on-Avon +23 apr 1616 Stratford-on-Avon) stuurt aan zijn patroon graaf Henry Wriothesley van Southampton het erotisch gedicht "Rape of Lucrece", 1855 regels lang. Hij treedt als acteur toe tot de toneelgroep Lord Chamberlain's Men (onder leiding van Richard Burbage).

Nederlanden - Spaans regime - Oostenrijkers

In een vergadering van de Staten Generaal in Brussel uit hertog Van Aarschot zijn ongenoegen over de nederlagen in de oorlog en de invloed van de Spanjaarden.

20 feb: aartshertog Ernst van Oostenrijk overlijdt. Graaf Pedro Henriquez d'Azevedo van Fuentes (°1535 +1610), neemt het ambt van landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden over, als gevolg van een geheime opdracht van koning Filips II van Spanje.

Aan de Botermarkt, links van de gotische Schepenbank aan het Stadhuis van Gent, wordt de Schepenbank van Gedhele gebouwd (tot 1620).

Verenigde Provinciën -

De Keyser - Van Laer - De Houtman

Cornelis de Houtman (°±1565 +1598) voert het bewind over de eerste vier schepen die een Nederlandse tocht naar Oost-Indië ondernemen. In juni 1596 komen ze aan op de rede van Bantam, en voelen de concurrentie van de Portugezen.

Peter de Keyser (°1595 +1664), Nederlands beeldhouwer. Hij maakt o.a. het grafmonument van Piet Hein in Delft.

Pieter van Laer (°±1595 +1642), Nederlands schilder. In Italië noemt men hem "bamboccio" (dikzak). Hji schildert volkstaferelen ("bamocciaden").

Duitsland - Carpzov

Benedikt Carpzov (°1595 +1666), Duits rechtsgeleerde, grondlegger van de Duitse strafrechtswetenschap.

Frankrijk - Spanje

17 jan: koning Hendrik IV van Frankrijk verklaart aan Spanje de oorlog. Hij bedreigt de Zuideljike Nederlanden en doet een aanval op Luxemburg.

Graaf Pedro Henriquez d'Azevedo van Fuentes begint een offensief in het noorden van Frankrijk.

Osmaanse rijk - Mehmed III

Mehmed III (°1566 Manisa +1603 Constantinopel) wordt sultan van het Osmaanse Rijk (tot 1603). Hij volgt zijn vader Moerad III op, maar het eigenlijke bewind wordt gevoerd door zijn moeder.

Engeland - Zuid Amerika

Walter Raleigh (°±1552 Budleigh, Devon +29 okt 1618 London) verkent de Orinoco rivier.

Nederlanden - Verenigde Provinciën - Oostenrijkers

feb: Albrecht van Oostenrijk wordt de nieuwe landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden. Hij doet zijn intrede in Brussel. Hij is kardinaal en aartsbisschop van Toledo geweest, en neemt nu de taken van zijn overleden broer Ernst over.

Filips II van Spanje schenkt de Nederlanden aan zijn dochter Isabella, die later huwt met Albrecht van Oostenrijk. Voorwaarde is wel dat zij kinderen krijgen, want anders worden de gewesten weer met Spanje herenigd.

apr: Albrecht van Oostenrijk verovert Calais. Koningin Elisabeth van Engeland geeft er de voorkeur aan dat de stad in bevriende handen blijft, en herovert de stad met de hulp van de Fransen en de Rebupliek der Nederlanden (noordelijk).

jun: een Nederlands-Engelse vloot verbrandt handelsschepen in de haven van Cadiz. Jammer genoeg blijken tal van deze schepen eigendom te zijn van eigenaars in de Nederlanden! Koning Filips II moet de betalingen van de schatkist opschorten. Deze toestand wordt ook wel "het 4de staatsbankroet" genoemd.

31 okt: het Drievoudig Verbond wordt in 's Gravenhage getekend tussen Engeland (koningin Elisabeth I), Frankrijk (koning Hendrik IV) en de Republiek, een alliantie die zich richt tegen de Spanje. De twee eersten erkennen hierbij de soevereniteit van de Republiek.

Prins Filips Willem (°1554 +1618) komt terug naar de Nederlanden.

Christoffel Jegher (°1596 Antwerpen +±1652 Antwerpen), plaatsnijder. Zijn werk is vooral gebaseerd op schilderijen van Rubens.

Johannes Bollandus (°1596 Julémont +1665), Belgisch jezuïet. Hij begint met de uitwerking van de "Acta Sanctorum", een ontwerp van Rosweyde. Zijn volgellingen worden de Bollandisten genoemd. Aan de "Acta Sanctorum" wordt nu nog steeds gewerkt.

Verenigde Provinciën

Cornelis de Houtman (°±1565 Gouda +1599 Atjeh), Nederlands ontdekkingsreiziger. In juni 1596 landt hij op zijn zoektocht door Oost-Indië op Bantam (Java). Op een tweede tocht voor de kust van Atjeh wordt hij vermoord.

Op zijn expeditietocht om langs noordelijke weg Indië te bereiken, ontdekt Willem Barentsz (+20 jun 1597) Spitsbergen, met zijn schip "het Behouden Huys". Zowel Barentsz als Jacob van Heemskerk overwinteren op Nova Zembla. Schipper De Rijp overwintert op het schiereiland Kola.

Constantijn Huygens (°1596 +1687), Nederlands dichter en staatsman. Hij studeert rechten in Leiden en wordt lid van de Muiderkring. Van hem satirisch en moraliserende werken, zoals "Korenbloemen" en "Trijntje Cornelis".

Thomas de Keyser (°1596/1597 +1669), Nederlands portretschilder.

Jan van Goyen (°13 jan 1596 Leiden +27 apr 1656 's Gravenhage), Nederlands landschaps- en zeeschilder, waaronder "Riviermonding".

Engeland - Shakespeare

William Shakespeare (°23 apr 1564 Stratford-on-Avon +23 apr 1616 Stratford-on-Avon) verhuist naar de zuid-oever van de Theems in Londen. Het Lord Chamberlain's Men heeft daar namelijk het nieuwe Swan Theatre geopend.

Frankrijk - Descartes

René Descartes (°31 mar 1596 La Haye +11 feb 1650 Stockholm), wijsgeer. Hij verblijft van 1629 tot 1649 in Nederland. Zijn methodistische twijfel leidt tot de werkelijkheid van het denkende ik:”cogito, ergo sum”.

Osmaanse Rijk - Oostenrijk

Sultan Mehmed III (°1566 Manisa +1603 Constantinopel) neemt deel aan de veldtocht tegen Oostenrijk. Ze veroveren Erlau.

Nunziatura di Fiandria

Paus Clemens VIII stelt de "Nunziatura di Fiandria" in te Brussel. Deze nunciatuur is bestemd voor de noordelijke en zuidelijke Nederlanden. De eerste nuntius in ambt is Frangipani.

Verenigde Provinciën - Oostenrijkers

jan: Prins Maurits van Oranje, graaf van Nassau (°13 nov 1567 Dillenburg 23 april 1625 's Gravenhage) verslaagt de Spanjaarden in een slag bij Turnhout. Hij zet met musketten bewapende ruiters in, een tactiek die tot dan toe nog niet werd gevolgd.

Albrecht van Oostenrijk heeft een aantal successen in Frankrijk.

In Brussel wordt voor de laatste keer een ketter terechtgesteld in de Zuidelijke Nederlanden.

Engeland - Shakespeare - Fletcher

John Fletcher (°1597 +1625), Engels toneelschrijver die samenwerkt met Beaumont.

William Shakespeare (°23 apr 1564 Stratford-on-Avon +23 apr 1616 Stratford-on-Avon) koopt een groot huis in Stratford-on-Avon.

Frankrijk - Spanje

Koning Hendrik IV van Frankrijk wint een aantal veldslagen in Noord Frankrijk, maar ziet meer nut in vredesonderhandelingen met Spanje. In Amiens worden besprekingen gestart tussen de Franse Villeroy en de voorzitter van de privé-raad van Albrecht van Oostenrijk, Richardot.

Japanse keizerrijk - Korea

De Japanse vloot voor de 2de keer onder aanvoering van generaal Hideyoshi Toyotomi valt binnen in Korea. Andermaal kan het Koreaanse Ming-leger de aanval afslaan.

Nederlanden - Oostenrijkers

Het huwelijk van Albrecht en Isabella (dochter van Filips II van Spanje). Het eigenlijke kerkelijke huwelijk wordt pas op 18 april 1599 in Valencia voltrokken. Albrecht (°1559 als zoon van keizer Maximiliaan II +1621 Brussel) is aartshertog en landsheer van Nederland (tot 1661). Isabella Clara Eugenia (°1566 +1633) vorstin der Nederlanden, is een dochter van koning Filips II.

6 mei: Isabella krijgt dit jaar van haar vader koning Filips II van Spanje de Nederlanden als huwelijksgeschenk. Er wordt een akte van afstand opgesteld:

1. als één van beide echtgenoten sterft en het huwelijk is kinderloos, dan gaan de Nederlanden naar Spanje terug.

2. als een prinses troonopvolger is, moet ze trouwen met de koning van Spanje of diens zoon.

3. alle huwelijken in de regerende Nederlandse familie moeten worden gesloten in overleg met de koning van Spanje.

4. de belangrijkste militaire vestingen in de Nederlanden moeten worden bezet met Spaanse troepen.

5. de aartshertogen moeten katholiek blijven; één van hun taken is de vervolging van de ketters.

Isabella en Albrecht regeren samen als landvoogden over de zuidelijke Nederlanden.

jun: voor de Staten Generaal brengt advocaat Oldenbarneveldt verslag uit van zijn diplomatieke reis naar Frankrijk en Engeland. Het Drievoudig Verbond bestaat niet meer: koning Hendrik IV van Frankrijk heeft in Vervins vrede gesloten met Spanje, dit als herhaling van de vrede van Le Cateay Cambrésis van 1559.

aug: tijdens een bijeenkomst van de Staten Generaal in Brussel blijft de verhoopte hereniging met de Noordelijke Nederlanden in de Unie uit.

Peter Paulus Rubens (°1577 Siegen, Nassau +1640 Antwerpen) wordt vrijmeester in Antwerpen. In deze tijd schildert hij o.a. "Adam en Eva".

Verenigde Provinciën - Van Neck - Van Noort

Tweede tocht naar Indië onder leiding van Jacob Corneliszoon van Neck (°1564 +1638) (tot 1599). De tocht blijkt een groot commerciëel succes te zijn. Van Neck neemt het eiland Mauritius in (zo genoemd naar prins Maurits). Door het grote succes van de tochten naar Indië, worden meerdere "Compagnieën van Verre" opgericht. De Staten-Generaal roept vertegenwoordigers van elke compagnie op, om samen te werken.

Olivier van Noort (°1558 Utrecht +Schoonhoven 22 feb 1627) maakt een reis rond de wereld (tot 1604), om concurrentiëel proberen te zijn tegen de Spaanse zilverschepen.

Engeland

In Londen wordt het Staalhof gesloten, waardoor de handel met de Duitse Hanze stopt.

Frankrijk - Edict van Nantes

Door koning Hendrik IV van Frankrijk afgekondigd, waarbij de Hugenoten onder zekere beperkingen godsdienstvrijheid verkrijgen. Gevolg is een godsdienstvrede. Het edict wordt in 1685 herroepen.

Koning Hendrik IV van Frankrijk sluit in Vervins vrede met Spanje. Deze overeenkomst bevestigt in grote lijnen de vrede die in 1559 in Le Cateau-Cambrésis werd gesloten.

Italië - Longhena

Baldassare Longhena (°1598 +1682), Italiaans barokarchitect. Hij ontwerpt de kerk van Santa Maria della Salute in Venetië.

Rusland - Godoenov

Boris Godoenov wordt tsaar (tot 1605) nadat de laatste afstammeling van Rurik gestorven is.

Spanje - Filips III

13 sep: koning Filips II van Spanje overlijdt in het door hem gebouwde Escoriaal. Hij wordt op de troon opgevolgd door zijn zoon Filips III, die zich echter zelf niet zo veel met staatszaken bezighoudt.

Nederlanden - Verenigde Provinciën - Oostenrijkers

Albrecht en Isabella vestigen zich in de Nederlanden. Met hen komt Filips Willem, de oudste zoon van Willem de Zwijger.

De noordelijke Staten-Generaal verbieden de handel met de vijand (Spanje) als gevolg van de inbeslagname van de Noordnederlandse koopvaardijschepen door koning Filips III van Spanje en zijn aartshertogen. Vlootvoogd van der Does slaagt er niet in om de Spaanse blokkade voor de kust op te heffen.

Van Dyck - Berchmans

Anton Van Dyck (°22 mar 1599 Antwerpen +9 dec 1641 Londen), schilder en etser. Leerling van Rubens. Hij wordt hofschilder van Karel I in Londen, en schildert meer dan 1500 werken.

Johannes Berchmans (°13 mar 1599 Diest +13 aug 1621). In 1616 wordt hij jezuïet. Omwille van zijn filosofische studie wordt hij naar Rome gestuurd.

Engeland - Cromwell

Olivier lord Cromwell (°1599 +1658). Staatsman, puritein, opperbevelhebber in de Burgeroorlog van 1642. Hij verslaagt de koningsgezinden in 1644 en Karel I in 1645 (Naseby).

Spanje

18 apr: kerkelijk huwelijk van Albrecht en Isabella in Valencia.

Nederlanden - Rubens

Peter Paulus Rubens (°1577 Siegen, Nassau +1640 Antwerpen) reist met zijn broer Filips naar Italië. Hij blijft 8 jaar in dienst van hertog Vincenzo Gonzaga in Mantua. Hji bezoekt Venetië, Florence, Genua en Rome.

Verenigde Provinciën -Oostenrijkers

jun-jul: prins Maurits van Oranje, graaf van Nassau (°13 nov 1567 Dillenburg 23 april 1625 's Gravenhage) onderneemt een grootscheepse expeditie in Vlaanderen.

2 jul: hij roeit een kapersnest uit, dat zich in Duinkerken heeft gevestigd, en dat het de Noordnederlandse handelsvloot blijft moeilijk maken. Hij slaagt er niet in om de Vlamingen te overtuigen, dat ze bevrijd dienen te worden van het Spaanse juk. Hij verslaagt de legers van Albrecht en de Spanjaarden in een slag op het strand bij Nieuwpoort. Hij neemt de Spaanse onderbevelhebber Mendoza gevangen. Om de muiterij onder zijn troepen te beëindigen, verpandt Albrecht van Oostenrijk de juwelen van zijn vrouw Isabella.

Engeland - East India Company

31 dec: stichting van de Engelse "East India Company". Het is een vereniging van Londense kooplui, die van koningin Elisabeth I het handelsmonopolie krijgt voor de zeehandel.

Italië - Pompeo Leoni

Rond deze tijd weet beeldhouwer Pompeo Leoni een tiental manuscriptenbundels van Leonardo da Vinci te bemachtigen. Hij laat deze bundelen in de "Codex Atlanticus". Ook elders in Europa zullen geschriften en nota's van da Vinci opduiken en gebundeld worden.