Nederlanden

Karel van Lotharingen (ook: van Lorreinen) wordt landvoogd (tot 1780). Hij is een broer van Frans I (gehuwd met Maria Theresia).

Grétry

André Erneste Modeste Grétry (°1741 +1813), Zuidnederlands musicus. Hij componeert o.a. opera's en strijkkwartetten.

Verenigde Provinciën

21 nov: Van Imhoff overhandigt aan de Heren XVII zijn "Consideartiën over den Vertegenwoordigen Staat van de Oost-Indische Compagnie". Hiermee pleit hij voor een aantal verbeteringen, wat echter geen groot succes oplevert, eens hij zelf gouverneur-generaal wordt.

Duitsland

10 apr: slag bij Molwitz.

Frankrijk - Houdon - Lapérouse

Jean Antoine Houdon (°1741 +1828), Frans beeldhouwer. Hij maakt vooral portretbustes, zoals van "Voltaire".

Jean François Lapérouse (°1741 +na feb 1788), Frans ontdekkingsreiziger, die zijn werkgebied vooral in de Stille Oceaan zoekt.

Noord-Amerika - Alaska

15 jul: Alexej Chirikov, bevelvoerder van één van de twee schepen van de expeditie van Vitus Jonassen Bering (°1680 Horsens, Jutland +19 dec 1741 Beringeiland), Deens zeevaarder, bereikt Sitka (West Canada). Vitus Jonassen Bering heeft zelf Alaska nooit betreden, en sterft op de terugreis naar Siberië.

Rusland - Elizabeth

Keizerin Elizabeth van Rusland (tot 1761). Ze komt door een omwenteling op de troon, en neemt deel aan de Oostenrijkse erfopvolgingsoorlog, alsook aan de Zevenjarige Oorlog.

Zweden - Celsius

Anders Celsius (°27 nov 1701 Uppsala +25 apr 1744 Uppsala), Zweeds natuurkundige en astronoom, voert een nieuwe temperatuurschaal in. Zijn ijkingspunten zijn het vriespunt van water (0°C) en het kookpunt van water (100°C).

Zwitserland - Lavater

Johann Kasper Lavater (°1741 +1801), Zwitsers schrijver en protestanst theoloog. Hij onderzoekt en legt de theorie voor de "gelaatkunde".

Engeland - Händel - Messias

Het oratorium "The Messiah" (de Messias) van Georg Friedrich Händel (°23 feb 1685 Halle +14 apr 1759 Londen), Duits componist, wordt in Engeland triomfantelijk ontvangen.

Oostenrijk - Karel VII

Karel VII (°1697 Brussel) wordt keizer gekroond, en regeert (tot 1745). Hij is een schoonzoon van Josef I.

Verenigde Provinciën

22 jun: na lang te hebben geaarzeld, wordt er toch een leger van 20.000 soldaten van de Republiek uitgestuurd naar Oostenrijk (zoals overeengekomen in de pragmatieke sanctie). De troepen komen op last van koning George II van Engeland. Het leger komt echter te laat om mee te vechten in de slag bij Dettingen.

Slag bij Dettingen (16 jun)

Friedrich Jacobi (°1743 +1819), Duits denker. Volgens hem is zekerheid een gevoel zonder verstandelijke fundering.

Frankrijk - Haüy - Lavoisier - Marat

René Just Haüy (°1743 +1822), Frans mineraloog, grondlegger van de kristallografie.

Anotine Laurent Lavoisier (°1743 +1794), Frans scheikundige. In de scheikunde voert hij het begrip "element" in.

Jean Paul Marat (°1743 +1793), Frans revolutionair. Tijdens de Franse Revolutie geeft hij "L'Ami du Peuple" uit.

Nederlanden

26 mar: hertog Karel van Lotharingen trouwt met Maria Anna van Oostenrijk, de zuster van Maria Theresia, en doet zijn intrede als nieuwe gouverneur van de Oostenrijkse Nederlanden. Hij is een broer van keizer Frans I, en wordt nu landvoogd van de Oostenrijkse Nederlanden (tot 1780). Maria Anna sterft nog in hetzelfde jaar, als ze bevalt van een levenloos kind.

Kaunitz treedt op als waarnemende landvoogd.

Nederlanden - Frankrijk

17 mei: koning Lodewijk XV van Frankrijk valt de Zuidelijke Nederlanden binnen en overwint enkele barrièresteden (Kortrijk, Menen, Ieper), nadat hij Oostenrijk en Engeland de oorlog heeft verklaard.

Verenigde Provinciën - Eisinga

Eise Eisinga (°21 feb 1744 Dronrijp +27 aug 1828 Franeker), wolkammer en sterrenkundige. Hij ontwerpt en maakt het planetarium van Franeker (1774-1781). In 1797 wordt hij curator van de hogeschool van Franeker.

Frankrijk - Lamarck

Chevalier de Jean-Baptiste Lamarck (°1744 +1829), Frans natuuronderzoeker. Hij is de ontwerper van het "Lamarckisme": levende soorten zijn geen continu en onveranderlijk gegeven, de soorten evolueren voortdurend en ook uit elkaar. Verworven eigenschappen worden meteen erfelijk. In 1809 schrijft hij zijn "Philosophie zoologique", met een eerste verklaring van zijn evolutietheorie. Zijn leer wordt door de moderne biologie verworpen.

Duitsland - von Herder

Johann Gottfried von Herder (°1744 +1803), Duits schrijver. Hij heeft grote invloed op Goethe en de romantiek. Hij schrijft een verzameling volksliederen.

Slag bij Fontenoy

30 apr - 11 mei: de Fransen verslaan de Verbondenen (Engeland-Oostenrijk-Holland). Ze veroveren de Vlaamse barrièresteden en ook Gent. Ze staan o.a. onder leiding van Maurits van Saksen (°1696 +1750), een Frans veldheer.

De zuidelijke Nederlanden zijn niet in staat zich terdege te verzetten, omdat de legers door Maria Theresia werden opgeroepen mee te gaan strijden in Silezië.

Nederlanden - Frans I

Frans I van Lotharingen regeert (tot 1765). Hij is gehuwd met Maria Theresia.

Denemarken

17 jan: slag bij Falkirk.

Duitsland - von Knobelsdorff - Fabricius

Georg von Knobelsdorff (°1699 +1753), Duits architect, bouwt rond deze tijd het slot "Sans Souci" in een gematigde rococostijl.

Johann Christian Fabricius (°1745 +1808), dierkundige. Hij deelt de insecten in verschillende klassen in.

Engeland - Charles II Edward

Charles II Edward, kroonpretendent (°1720 Rome +1788 Florence), landt in Schotland om langs die weg de Engelse kroon proberen te bemachtigen. Dit is de laatste opstand van de Jacobieten. Hij is een zoon van James Edward en wordt ook wel "The Young Pretender" en "Bonnie Prince Charlie" genoemd. Aanvankelijk boekt hij succes maar in de slag bij Culloden (1746) lijdt hij de nederlaag. Hij trekt zich terug in Frankrijk en daarna in Italië.

Slag bij Rocourt

11 okt: de Fransen, onder leiding van Maurits van Saksen (°1696 +1750) veroveren Brussel en Namen, en bezetten zo goed de Zuidelijke / Oostenrijkse Nederlanden zo goed als volledig.

Hierdoor komen de zuidelijke Nederlanden onder Frans bestuur, georganiseerd door Moreau de Séchelles (en lid van de Franse Raad van State). Hoewel Frankrijk beseft dat het de zuidelijke Nederlanden niet zal kunnen behouden, blijft het gebied een waardevolle inzet voor volgende vredesonderhandelingen.

Verenigde Provinciën - Gilles

Jacob Gilles wordt raadspensionaris van Holland.

In Leiden ontdenkt Van Musschenbroeck de "Leidse Fles": een fles die van binnen en van buiten grotendeels met bladtin is beplakt, waardoor de eerste condensator ontstaat.

Engeland - Slag bij Culloden

16 apr: William hertog van Cumberland (°1721 +1765) verslaagt troonpretendent Charles Edward. Met deze strijd begint de onderdrukking van de Schotse Highlands.

Indië - Frankrijk

Joseph François Dupleix (°1697 +1763) verovert aan het hoofd van de Franse legers de handelspost Madras in Indië.

Polen - Kosciuszko

Thaddeus Kosciuszko (°1746 +1817), Pools volksheld die tevergeefs strijdt tegen de Russische en de Pruisische bezetting.

Spanje - Goya

Koning Ferdinand VI van Spanje regeert (tot 1759). Hij is zwakzinnig.

Francisco de Goya y Lucientes (°1746 +1828), Spaans schilder. In zijn werk gaat romantisch realisme over in een visionaire scherpe sociale kritiek. Hij maakt portretten en gravures, o.a. "Desastres de la guerra" en "La Maja vestida".

Verenigde Provinciën - Franse bezetting

17 apr: Franse inval – Lodewijk XV bezet Staats (Zeeuws) Vlaanderen, met legers o.l.v. Löwenthal.

De reeds begonnen vredesonderhandelingen van Breda worden afgebroken.

24 apr: in Veere is er een volksbeweging in het voordeel van Oranje.

28 apr: Willem IV van Oranje regeert in de noordelijke provincies, en wordt tot stadhouder uitgeroepen en ook tot kapitein-generaal.

16 mei: het stadhouderschap van Willem IV wordt veralgemeend over alle gewesten van de Republiek.

1 jul: de legers o.l.v. Cumberland en Waldeck lijden een nederlaag in de buurt van LafelD (ten NW van Maastricht). Dit besluit en bekroont de Franse veroveringen op de oostenrijkse Nederlanden.

sep: Bergen op Zoom capituleert in de strijd. De extra geheven tax van 2% op grote vermogens, moet bijdragen aan de onkosten die met de oorlog gepaard gaan, maar blijken niet voldoende. Vrede zou een oplossing kunnen betekenen...

dec: nu wordt Willem IV van Oranje erkend als erfstadhouder.

Vrede van Aken

18 okt: einde van de Oostenrijkse Successieoorlog. Bepalingen:

1. de zuidelijke Nederlanden komen terug onder Oostenrijks bewind, en zullen worden bestuurd door een raad.

2. de Republiek van de Noordelijke Nederlanden mogen terug garnizoenen legeren in de bevrijde barrièresteden, hoewel de militaire betekenis van deze steden slechts gering is.

Door deze vrede van Aken, wordt de macht van de Republiek sterk aangetast.

Verenigde Provinciën

aug: Willem IV krijgt als stadhouder protesten tegen belastingverpachting en ambtenverkoop. De Doellisten willen terug naar het vorige systeem, en formuleren 3 artikelen:

1. ambten-benoemingen moeten doorzichtiger zijn.

2. opbrengst van de posterijen moet aan de staat toekomen.

3. herstel van de privileges van de gilden.

sep: Willem IV benoemt in Amsterdam een aantal andere regenten, en stemt toe in de verkiezing van een vrije krijgsraad.

dec: naast het stadhouderschap krijgt Willem IV nu ook de benoeming van erfelijk kapitein-admiraal, uit handen van de Staten-Generaal.

Frankrijk - Jussieu

Antoine Laurent Jussieu (°1748 +1836), Frans plantkundige die een classificatie van planten ontwerpt.

Spanje - Ferdinand VI

Ferdinand VI komt op de troon.

Nederlanden

23 apr: de zuidelijke Nederlanden worden bestuurd door Karel van Lotharingen, die het eigenlijke bestuur overlaat een een gevolmachtigd minister.

Verenigde Provinciën  VOC - GWC

mar: de VOC en de GWC stellen Willem IV van Oranje aan tot opperdirecteur en tot oppergouverneur.

Pieter Steyn wordt raadspensionaris van Holland.

Canada - Nova Scotia

Fort Halifax, een Engelse marinebasis in Nova Scotia (nu Canada) wordt door de Britten gesticht. Er wordt een versterkte vesting gebouwd.

Duitsland - von Goethe

Johann Wolfgang von Goethe (°1749 Frankfurt am Main +1832 Weimar), Duits dichter. Hij studeert rechten, wijdt zich aan de literatuur en vestigt zich uiteindelijk in Weimar. Hij schrijft o.a. "Das Leiden des jungen Werthers".

Frankrijk - de Laplace

Pierre Simon de Laplace (°1749 +1827), Frans wis- en sterrenkundige. In "Exposition du Système du Monde" zet hij zijn theorie uiteen, over het ontstaan van ons zonnestelsel.

Engeland - Jenner

Edward Jenner (°17 mei 1749 Berkeley +26 jan 1823 Berkeley), Engels geneesheer, past voor het eerst de vaccinatie tegen pokken toe.

Indonesië

Derde Javaanse Successie-oorlog (tot 1755). Gevolg van de oorlog is de uiteindelijke opsplitsing van Mataram in de staten van Djokdjakarta en Soekararta.

Nederlanden - Verenigde Provinciën

Maria Theresia stelt zich harder op tegen de Noordelijke Nederlanden, en eist opheffing van de handelsbelemmeringen op de Schelde. Ze verlangt ook dat de tariefbegunstiging van de Hollandse Republiek wordt afgeschaft, en weigert om verdere onderhoudskosten te betalen voor de barrièresteden, als aan deze voorwaarden niet wordt voldaan.

15 dec: Lodewijk Ernst van Brunswijk-Wolfenbüttel, is veldmaarschalk in het Oostenrijkse leger en krijgt nu dezelfde graad in het Staatse leger.

Gilles Godecharle (°2 dec 1750 Brussel +24 feb 1835 Brussel), Vlaams beeldhouwer, die vooral classistische werken voortbrengt, zoals de reliëfs in het paleis van Laken en in de St. Jacobskerk in Brussel.

Engeland - James Watt

James Watt (°19 jan 1736 Greenock, Schotland +23 aug 1819 Heathfield) Brits uitvinder en constructeur, ontwikkelt de stoommachine en stroomkracht. Dit feit mag als het begin van de Industriële Revolutie in Engeland worden gebruikt.

Spanje - Portugal - Verdrag van Madrid

Spanje en Portugal leggen de grenzen van hun bezittingen in Zuid Amerika vast.

Wereldbevolking

Rond deze tijd wonen er naar schatting 800.000.000 mensen op de Aarde.