Verenigde Provinciën

mei: Mary Stuart, de weduwe van Willem II en Princess-Royal, overlijdt. Er ontstaat grote ruzie over de voogdij van Willem III als gevolg van dit overlijden, tussen de naaste verwanten. Amalia van Solms zal uiteindelijk de voogdijschap naar zich toetrekken. De Staten van Holland trekken zich dan terug wat de opvoeding van Willem III van Oranje betreft.

Vrede van Den Haag

6 aug: er wordt een vrede ondertekend met Portugal (sinds korte tijd verbonden met Engeland). Elke mogendheid behoudt wat ze op dat moment bezitten, waardoor Brazilië definitief verloren gaat voor de noordelijke Republiek, ten voordele van Portugal. Portugal verplicht zich op zijn beurt om een schadevergoeding te betalen aan de Westindische Compagnie.

De Zuidelijke Nederlanden komen onder het Spaanse koninkrijk toe aan Karel II van Spanje (°1661 +1700) en zijn tweede echtgenote Maria Anna van Oostenrijk.

Frankrijk - Mazarin - Lodewijk XIV

9 mar: kardinaal Mazarin (eigenlijk Giulio Mazarini) (°14 jul 1602 Pescina, Abruzzen +9 mar 1661 Vincennes) overlijdt.

Koning Lodewijk XIV – de Zonnekoning - regeert nu actief (tot 1715). Met de hulp van bekwame staatslieden (Colbert en Louvois), diplomaten, veldheren (Turenne, Condé) en admiraals (Duquesne) voert hij het absolutisme in. De slagzin "L'état c'est moi" ondersteunt deze visie. Op die manier maakt hij van Frankrijk één der machtigste staten in Europa. Zijn buitenlands beleid zorgt ook voor nieuwe territoria in Canada, Louisiana en Voor-Indië. In opdracht van koning Lodewijk XIV begint architect Louis Levau (°1612/1613 Parijs +11 okt 1670 Parijs) te bouwen aan het kasteel van Versailles, zuidwestelijk van Parijs.

Guinée - Nederlanden

Holmes verovert voor Nederland bezittingen in Guinée, interessant gebied voor de Nederlandse Vloot. Pieter Stuyvesant is de laatste gouverneur in dit gebied.

Antwerpen

In het klooster van de Minderbroeders in Antwerpen sticht David Teniers de Academie.

Verenigde Provinciën

Vriendschappelijk verdrag tussen de Republiek en Engeland, dat echter de essentiële geschilpunten niet oplost. De wrijving tussen de Engelse Africa Company en de West-Indische Compagnie blijven bestaan.

Tussen Frankrijk en de noordelijke Republiek wordt een verbond gesloten. Jan de Witt vertrouwt Lodewijk XIV echter niet, en dringt aan op een barrière van vestingsteden in de zuidelijke Nederlanden, die bezet moeten worden met Spaanse troepen.

Jan Van Riebeeck

Jan Van Riebeeck gaat van de Kaap weg om commandeur te worden van Malakka. De vestiging in de Kaapkolonie blijft echter van belang om schepen te bevoorraden op hun weg naar Indië.

Chinese RIjk - Kok Sing

Formosa - belangrijk gebied voor de VOC - gaat verloren aan de Chinese zeerover Kok Sing A (of: Coxinga) (°±1630 +1662). De zeerover verovert fort Zeelandia en verdrijft de Nederlanders.

Engeland - Frankrijk

Charles II verkoopt Duinkerken aan Frankrijk. Eigenaardig genoeg wordt het opnieuw een uitvalshaven van de kapers.

Nederlanden - Oirschot

8 aug: de karmelietessen verhuizen van het klooster van Oirschot naar Mol. Ze zijn op de vlucht voor de vervolgingen van de Hollandse Calvinisten.

Engeland - Krant - Holmes

De eerste Britse krant "The Public Intelligencer".

Holmes komt in dienst van de Africa Company en zeilt naar Afrika. Daar aangekomen maakt hij zich meester van een aantal slavenstations, die eigenlijk in bezit zijn van de Staten-Generaal van de Nederlanden.

Frankrijk - Massillon

Jean-Baptiste Massillon (°1663 +1742), Frans bisschop en kanselredenaar. Van hem de vastenpreken "Petit Carême".

Osmaanse Rijk - Oostenrijk

De Osmanen verklaren de oorlog aan de Oostenrijkers. Onder leiding van keizer Leopold I (°9 jun 1640 Wenen +5 mei 1705) overwinnen de Oostenrijkse legers de Turken in de slag bij Sint Gotthard.

Spanje - Karel II

Karel II op de troon.

Verenigde Provinciën

Michiel Adriaenszoon De Ruyter herovert de Afrikaanse bezittingen, maar slaagt er niet in om Nieuw Nederland te heroveren.

De Friese stadhouder Willem Frederik overlijdt. Hendrik Casimir II prins van Nassau (°1657 's Gravenhage +1697 Leeuwarden) wordt de opvolger van zijn vader Willem Frederik, als stadhouder van Friesland, Groningen, en Drenthe. Jan de Witt werkt samen met Amalia van Solms. Deze laatste heeft problemen met de Engelsen in de hofhouding van de prins.

Frankrijk - Colbert

Frans minister van financiën Jean-Baptiste Colbert (°29 aug 1619 Reims +5 sep 1683 Parijs) kondigt hoge invoerrechten af, die erg ongunstig zijn voor de handel van de Republiek der noordelijke Nederlanden. Hij sticht de Compagnie des Indes Orientales.

Nieuw Amsterdam - New York - Verenigde Provinciën - Engeland

8 sep: een Engelse vloot daagt op voor de rede van Nieuw-Amsterdam en dwingt gouverneur Peter Stuyvesant tot capitulatie. Het gebied wordt ingenomen voor hertog Jacobus van York (de broer van koning Charles II). Het gebied wordt naar hem New York vernoemd.

Verenigde Provinciën - Engeland

4 mar: koning Charles II van Engeland verklaart de oorlog aan de Republiek. Dit is de Tweede Engelse Oorlog (tot 1667). Frankrijk biedt zo goed als geen hulp aan de Republiek, ondanks het verdrag dat in 1662 werd afgesloten. Het Engelse huis hoopt hiermee te bereiken dat Jan de Witt zal gedwongen worden tot ontslag. Tevergeefs! Beide mogendheden brengen mekaar zware slagen toe.

3 jun: zeeslag bij Lowestoft, tegen de hertog van York. Van Wassenaer Obdam en Cortenaer sneuvelen in de strijd. Jan Evertsen neemt het commando over. Hij dekt samen met Cornelis Tromp de aftocht.

aug: De Ruyter komt terug van zijn expeditie naar Afrika en naar Amerika. Hij begeleidt een konvooi Oost-Indiëvaarders naar het vaderland.

Verenigde Provinciën - Münster

De bisschop van Münster, Bernard van Galen, wordt door de rijkelijke subsidies van koning Charles II overgehaald om rel te schoppen, en valt in het oosten van de Republiek Borcelo binnen. Zijn legers plunderen overal waar ze kunnen.

Denemarken

Koning Frederik III van Denemarken voert de onbeperkte koninklijke macht in.

Engeland - Pestepidemie

In Londen breekt een pestepidemie uit. Meer dan 75.000 mensen overlijden ten gevolge van de plaag.

Spanje - Karel II

17 sep: koning Filips IV (°8 apr 1605 Madrid +17 sep 1665 Madrid) van Spanje overlijdt. Zijn zoon Karel II (°6 nov 1661 Madrid +1 nov 1700 Madrid) volgt hem op als koning van Spanje (tot 1700). Hij is maar 4 jaar en is eerder ziekelijk. Maria Anna van Oostenrijk - vrouw van Filips IV - neemt echter het regentschap waar zolang hun zoon minderjarig is.

Vlaanderen - Engeland

apr: op verzoek van Amalia van Solms, nemen de Staten van Holland opnieuw de opvoeding van Willem III in de hand. Hiermee wordt hij "een kind van de staat". Gouverneur van Zuylestein is Stuartgezind krijgt zijn ontslag en Jan de Witt zal zich persoonlijk met de opvoeding van Willem III bezighouden, voor wat betreft het onderricht in staatszaken.

Zeeslag bij North Foreland

jun: de Ruyter wint de vierdaagse zeeslag, tegen de vloot van Monk en de vloot van Rupert van den Palts.

Tweede Zeeslag bij Duinkerken

4 - 5 aug: de  De Ruyter geraakt in de problemen omdat Cornelis Tromp de Engelse vloot aan het achtervolgen is, zonder er bij na te denken hoe het met de rest van de vloot gaat. Door een terugtocht tussen de Vlaamse en Zeeuwse zandbanken weet De Ruyter zijn schepen te onttrekken aan het strijdgewoel. Voor deze misser wordt Tromp ontslagen, wat de overeenkomst tussen hem en De Ruyter niet te goede komt. Kapiteint Laurens Heemskerk is in de slag bij Lowestoft overgelopen, en gelast Holmes om 150 koopvaardijschepen en 400 huizen op Terschelling te verbranden.

11 okt: ritmeester Buat (Henry de Fleury de Coulan) wordt veroordeeld. Hij is een berooide edelman van Franse afkomst, in de hofhouding van Willem III. Tijdens de 2de Engelse voert hij met het Engelse hof een briefwisseling, met de bedoeling de Republiek en Frankrijk verder van mekaar te brengen, en om Willem III aan de macht te brengen. Dit gebeurt in medeweten van Tromp, Kieviet, van Zuylestein, van der Horst, de graving van Nassau-Beverweerd. De Oranjes zelf zijn waarschijnlijk niet op de hoogte van deze zaak. De Witt slaagt er echter in om achter deze briefwisseling te komen, en geeft Buat de gelegenheid om te vluchten. Uiteindelijk valt Buat toch in handen van justitie. Hij wordt terechtgesteld, tot groot ongenoegen van de Oranjepartij.

Duitsland - Kleef

Het hertogdom Kleef komt toe aan Brandenburg - Pruisen. Münster sluit vrede met Kleef, o.a. omdat Frankrijk diplomatieke druk uitoefent.

Engeland - Stadsbrand in Londen - Newton

2 tot 6 sep: de stad Londen wordt geteisterd door een grote brand, waarbij 3/5 van de stad verwoest wordt. Ook de St. Paul's kathedraal wordt door de vlammen verwoest.

Isaac Newton legt de wet van de zwaartekracht vast.

Frankrijk - Molière

Molière (eigenlijk: Jean-Baptiste Poquelin) (°15 jan 1622 Parijs +17 feb 1673 Parijs), Frans schrijver van blijspelen en toneel, schrijft "Le Misanthrope".

Nederlanden

apr: in Breda wordt begonnen met vredesonderhandelingen. Aanvankelijk verlopen de gepsprekken stroef, o.a. omdat Lodewijk XIV een krijgstocht begint in de zuidelijke Nederlanden.

Tocht naar Chatham

19-24 jun: georganiseerd door raadspensionaris De Witt. De Ruyter en Cornelis De Witt varen als afgevaardigden van de Staten naar de monding van de Thames. Hierbij vaart kapitein Van Brakel de ketting op de Medway stuk, en de Nederlanders vernielen een groot deel van de Engelse vloot. Het Engelse vlaggeschip, de "Royal Charles" wordt als trofee meegenomen. In Londen heerst paniek, omdat men nu een directe aanval op de stad vreest.

Vrede van Breda

31 jul: bewerkstelligd door de Ruyter. Hierdoor worden de nadelige gevolgen van de Akte van Navigatie enigszins goedmaakt. Met volgende belangrijke bepalingen:

1. Iedere natie behoudt de koloniën die ze bezitten. Engeland behoudt New York maar moet Suriname aan de Republiek afstaan, want herroverd door Abraham Crijnssen. Ook het muskaat-eiland Poeloe Roen komt aan de Nederlanders toe.

2. De Akte van Navigatie geldt niet voor goederen die langs Rijn en Schelde worden aangevoerd.

3. De regel "Vrij schip - Vrij goed" wordt aanvaard. De Engelsen mogen dus de Staatse schepen niet meer doorzoeken, op de papieren na. Alleen oorlogstuig mag als contrabande worden beschouwd en dus in beslag genomen.

Het Eeuwig Edict

5 aug: besluit van de Staten van Holland om voorgoed het stadhouderschap af te schaffen, voorgesteld door Caspar Fagel (de pensionarie van Haarlem) en Gillis Valckenier (de burgemeester van Amsterdam). Eveneens verzoeken de Staten aan de andere gewesten om nooit meer een kapitein-generaal tot stadhouder te benoemen, wat de Staatsgezinden heel erg waarderen, maar wat de Oranjepartij niet zo gunstig vindt. Het duurt echter jaren voor de gewesten er in slagen om politieke en militaire functies ook in de praktijk gescheiden te houden. Het Eeuwig Edict erkent echter dat Willem III in de toekomst toch kapitein-generaal kan worden.

Frankrjik - Devolutie-oorlog

Frankrijk kondigt nogmaals een hoger douanetarief af.

mei: Lodewijk XIV stelt een ultimatum aan de Spaanse koning: hij eist dienst afstand van de Spaanse en zuidelijke Nederlanden. Frankrijk gaat de strijd aan met Spanje voor het bezit van de zuidelijke Nederland. Lodewijk XIV valt de zuidelijke Nederlanden binnen (tot 1668), en krijgt greep over 12 steden. Lodewijk beroept zich op het devolutierecht (Vlaanderen, Brabant) dat inhoudt dat enkel kinderen uit een eerste huwelijk recht hebben op de goederen die tijdens dat huwelijk zijn verworven. De zuidelijke Nederlanden waren met het eerste huwelijk van Filips IV terug naar Spanje gegaan, omdat Albrecht en Isabella geen kinderen hadden. Volgens het devolutierecht zou het gebied niet aan Spanje toebehoren, maar aan Maria Theresia, de Spaanse vrouw van Lodewijk XIV. Carlos II is immers een kind uit het tweede huwelijk van de Spaanse koning! Gevolgen van deze strijd zijn ettelijke verdragen, al dan niet openlijk, tussen Frankrijk en zijn erfvijanden.

Suriname

27 feb: Abraham Crijnssen verovert Suriname en het Engelse fort Willoughby. Maurits de Rama wordt door hem aangesteld tot gouverneur van het gebied. Bij de Vrede van Breda komt dit gebied blijvend toe aan Nederland, en wordt bezit van de Staten van Zeeland.

Verdrag van Bongaja

18 nov: het vorstendom Mataram erkent de Nederlandse souvereniteit. Dit geeft aan de VOC de mogelijkheid om zich vanaf nu in deze gebieden te vestigen, alsook in Bantam en Semarang.

Triple Alliantie tussen Engeland, Zweden en de Verenigde Provinciën

23 jan: William Temple, de Engelse gezant in de Nederlanden, neemt hiertoe het initiatief. Hij werd eerder geconfronteerd met het "Franse gevaar" bij de Oostenrijkse gezant in Londen (de Lisola). Bepalingen van de Triple Alliantie:

1. de drie mogendeheden hebben als doel de vrede tussen Spanje en Frankrijk te herstellen (mits bepaalde voorwaarden).

2. de Franse koning moet aan deze alliantie meewerken, anders zal hij via oorlog hiertoe gedwongen worden, en indien nodig de grenzen opnieuw vastleggen zoals bepaald in de vrede van de Pyreneeën.

Vrede van Aken

2 mei: koning Karel II van Spanje verliest na de Devolutieoorlog tegen Lodewijk XIV van Frankrijk, 12 steden in de Spaanse Nederlanden: Charleroi, Binche, Ath, Douai, Doornik, Rijsel, Oudenaarde, Veurne, Armentières, Kortrijk en Menen.

Willem III laat zich onverwacht installeren als Eerste Edele van Zeeland. In de Staten laat hij zich vertegenwoordigen door zijn neef Odijk.

Frankrijk - Lesage - de la Fontaine - Couperin

Alain René Lesage (°1668 +1747), Frans schrijver. Hij schrijft o.a. de schelmenroman "Gil Blas de Santilane".

François Couperin (°1668 +1733), componist, meester van het clavecimbel.

Jean de La Fontaine (°8 jul 1621 Château Thierry +14 aor 1695 Parijs), Frans dichter, geeft de eerste delen van "Les Fables" uit. Hierin geeft hij menselijke eigenschappen en hun valse trekjes weer in het gedrag van dieren.

Oostenrijk - von Hildebrandt

Johann Lukas von Hildebrandt (°1668 +1745), Oostenrijks architect. Later maakt hij o.a. de plannen van het "Belvédère" in Wenen.

Indonesië - Makasar

Cornelis Janszoon Speelman (°3 mar 1628 Rotterdam +11 jan 1684 Batavia), Nederlands koloniaal bewindsman, onderwerpt Makasar (nu: Ujung Pandang, Indonesië).

Osmaanse Rijk - Kreta

Kreta (of Candia) hoort toe aan Turkije, na een 20-jaar durende strijd tegen de Venetianen.

Verenigde Provinciën - Akte van Harmonie

31 mei: de gewesten Zeeland, Groningen en Friesland willen uiteindelijk ook het Eeuwig Edict onderschrijven. Daardoor is hierover unanimiteit in de Staten-Generaal. De prins van Oranje krijgt zitting in de Raad van State.

Engeland - Frankrijk - Geheime Damesvrede / Verdrag van Dover

1 jun: de Engelse koning Charles II erkent Lodewijk de XIV's rechten op de Spaanse erfenis.

1. Charles II krijgt van Frankrijk een subsidie van 250.000 pond per jaar.

2. Charles II erkent de rechten van Lodewijk XIV op de Spaanse erfenis.

3. beide vorsten zullen elkaar bijstaan bij een aanval op de zuidelijke Nederlanden en de noordelijke Republiek.

4. Engeland verkrijgt Walcheren en de Scheldemonding.

5. Lodewijk XIV zal Charles II bijstaan als deze katholiek wil worden.

Europa - Aardappelen

Eerste invoer van aardappelen.

Polen

Keurvorst August van Polen de Sterke (tot 1673).

Noord Amerika - Staten Island

Gouverneur Francis Lovelace koopt Staten Island van de Indianen.