Verenigde Provinciën - Bijzondere Vergadering van de Nederlandse Staten-Generaal

18 jan: "Grote Vergadering" onder voorzitterschap van Jacob Cats, om de zaken in verband met de Unie, regime, de godsdienst en het leger te regelen. De soevereniteit van de Statenvergaderingen wordt beklemtoond. Gewesten zullen de officieren benoemen van hun troepen. De godsdienst blijft een regeling van de afzonderlijke gewesten. Adriaan Pauw wordt (voor de 2de keer) raadspensionaris van Holland (tot 1653).

Verenigde Provinciën - Engeland

mar: een Engelse ambassadeur komt onder leiding van Oliver St. John voorstellen dat Engeland en de Republiek nauw moeten samenwerken. Gevolg is dan wel dat de Republiek in oorlog zal komen met Frankrijk. De Staatse gedelegeerden reageren met 36 artikelen, die alles verkondigen wat de Engelsen net niet willen horen, en de onderhandelingen worden afgebroken.

dec: een delegatie onder leiding van Jacob Cats gaat naar Engeland, om te proberen de Akte van Navigatie te laten intrekken. Ze proberen de regel "vrij schip - vrij goed" doorgevoerd te krijgen, om op die manier de handelsbeperkingen voor Holland in te trekken. De hele missie mislukt.

De voogdij over de jonge prins Willem III van Oranje zal worden uitgeoefend door zijn moeder Mary Stuart, zijn grootmoeder Amalia van Solms en zijn oom de "Grote Keurvorst" van Pruisen.

Van Deventer

Hendrik van Deventer (°16 mar 1651 ‘s Gravenhage +12 dec 1724 Voorburg), Hij is  geneeskundige en grondlegger van de nieuwe verloskunde.

Engeland - Akte van Navigatie

okt: een engelse wet door Oliver Cromwell (°25 apr 1599 Huntingdon +3 sep 1658 London) uitgevaardigd.

1. Europese produkten mogen in de Engelse Commonwealth alleen worden ingevoerd op Engelse schepen, of op schepen uit het land van herkomst.

2. Goederen uit vreemde werelddelen mogen uitsluitend op Engelse schepen worden ingevoerd.

3. Buitenlandse schepen worden uitgesloten van kustvaart in Engeland.

4. Vis en visprodukten mogen alleen op Engelse schepen worden in- en uitgevoerd.

De akte wordt opgeheven in 1849.

Frankrijk

François de Salignac de la Fénelon (°1651 +1715), schrijver en aartsbisschop van Kamerijk. Hij schrijft tractaten over vroomheid en opvoeding, zoals "Aventures de Télémaque".

Jean Baptiste de la Salle (°1651 +1719), Frans stichter van de congregatie van de Broeders van de Christelijke Scholen.

Portugal

In de race voor de handel met het Verre Oosten begint Portugal met strijd en oorlog tegen de concurrentie. Zo ook tegen de Verenigde Oost-Indische Compagnie.

Verenigde Provinciën - Akte van Navigatie

Deze akte benadeelt in grote mate de Nederlandse handelslieden. Tromp, De Ruyter en Van Galen slagen er niet in de akte af te dwingen.

feb: de Staten Generaal besluiten om 150 oorlogsschepen te laten uitrusten.

Slag bij Dover - Tromp

29 mei: er is een vlagincident tussen de vloot van Maarten Harpertszoon Tromp (°23 apr 1598 Brielle +10 aug 1653) en die van de Engelse admiraal Robert Blake (°aug 1599 Bridgwater +17 aug 1657 Plymouth). Tromp heeft nl. geweigerd om een saluut te brengen aan de Engelse vloot (door als eerste de vlag te strijken). Hierdoor komt het tot een gevecht.

6 jul: de Staten Generaal gelasten Maarten Tromp om de Engelse vloot aan te vallen. Blake brengt 12 Staatse schepen tot zinken, die de haringvloot bij de Doggersbank beschermen. Dit leidt tot de eerste Engelse Oorlog (1652-1654) tussen Nederland en Engeland.

aug: gevecht tussen de vloot van Michiel de Ruyter en sir George Ayscue in het Kanaal. Tromp wordt vervangen als admiraal door Witte de With. Duinkerken komt opnieuw in handen van de Spaanse Nederlanden.

okt: De Ruyter en de With lijden flinke verliezen in de strijd tegen Blake, in een gevecht nabij Kentish Knock. Hierdoor wordt Tromp in zijn waardigheid hersteld. Hij verslaat Blake bij Dungeness.

Nederlanden - Kerrickx

Willem Kerrickx (°2 jul 1652 Dendermonde +22 jun 1719 Antwerpen), Vlaams beeldhouwer. Hij maakt vooral creaties in rococostijl (o.a. een buste van Maximiliaan van Beieren).

Willem Frederik van Oranje trouwt met Albertine Agnes van Oranje, een dochter van Frederik Hendrik. (via Agnes van Oranje is het Nederlandse koningshuis rechtstreeks afstammend van Willem de Zwijger.)

Engeland - Engelse oorlog

Oliver Cromwell (°25 apr 1599 Huntingdon +3 sep 1658 London) voert met succes de 1ste Engelse Oorlog met NL. (zie links)

Opening van het eerste koffiehuis in Londen.

Zuid Afrika - Nederlanders

6 apr: Jan Anthoniszoon Van Riebeeck (°21 apr 1619 Culemborg +18 jan 1677 Batavia) vestigt een Nederlandse nederzetting in de buurt van Kaap de Goede Hoop. De nederzetting dient als bevoorradingsstation, en is vooral bedoeld om scheurbuik te bestrijden op de schepen van de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Geleidelijk aan groeit de blanke bevolking in dit gebied.

Verenigde Provinciën - Engeland - Driedaagse Zeeslag bij Portland

28 feb - 3 mar: Tromp verliest de zeeslag in het Kanaal tegen Blake. Hij weet echter zijn vloot te redden door een meesterlijke terugtocht. Op dit ogenblik hebben de Engelsen de heerschappij over de zee. Ze maken zich meester van talrijke koopvaarders.

30 jul: in het noorden wordt Johan de Witt (°1625) raadspensionaris van Holland. Sedert 1650 is hij pensionaris van Dordrecht en één van de consequentste verdedigers van de ware vrijheid. Hij wordt gekenmerkt door grote diplomatieke en bestuurlijke gaven.

10 aug: Tromp probeert de blokkade voor de Hollandse kust (door de Engelsen) te breken. Hij sneuvelt bij Ter Heide in een strijd tegen Monk. Een groep gaat naar Engeland om te onderhandelen over vrede. Cromwell eist waarborgen tegen het herstel van de Oranjes, wat echter door de Staten-Generaal geweigerd wordt. Jan de Witt verklaart dan weer dat de Staten van Holland bereid zijn om dit te garanderen. Als gevolg van de Engelse Oorlog ontstaan er op verschillende plaatsen Oranjebewegingen. Werkloosheid is groot want de scheepvaart ligt bijna volledig stil.

Engeland - Cromwell

Oliver Cromwell wordt president van de Republiek Engeland (tot 1658).

Indië - Tâdj Mahal

Het onder grootmogul sjah Djahan gebouwde Tâdj Mahal in de stad Agra is af. Het is een mausoleum, opgetrokken in witte marmer, ter gedenkenis van de favoriete echtgenote Mumtaz-i-Mahal.

Italië - Van Galen

Jan van Galen (°1604) overlijdt aan de verwondingen die hij oploopt in de slag bij Livorno tegen de Engelsen op 23 maart.

Japanse Keizerrijk - Korin

Ogata Korin (°1653 +1716), Japans schilder die vooral lak gebruikt.

Nederlanden - Verenigde Provinciën - Spaans regime

26 feb: Karel van Lotharingen (sinds 1641 bondgenoot van Spanje in de strijd tegen Frankrijk) wordt wegens zijn eigenzinnigheid en ook voor een verraderlijk optreden tegen Leopold Willem gevangen genomen, en naar Spanje gezonden.

Veldheer Condé is in dienst van de Spaanse koning. Bij Atrecht lijdt hij een zware nederlaag.

Vrede van Westminster

15 apr: bedongen door onderhandelingen met Cromwell, onder leiding van van Beverningk. Ze eisen o.a. waarborgen tegen een herstel van Oranje, maar de Staten-Generaal weigeren deze garantie te geven. Jan van Beverningk verklaart dat de Staten van Holland hiertoe bereid zijn.

4 mei: amper 3 weken na de vrede, besluiten de Staten van Holland dat ze nooit meer de Prins van Oranje of één van zijn afstammelingen zullen erkennen als stadhouder of admiraal van Holland. Ook zullen ze trachten te voorkomen dat hij door de generaliteit verkozen wordt tot kapitein-generaal. Dit is de akte van Secclusie, die later weer zal worden ingetrokken. De Staten van Overijssel roepen Willem III uit tot stadhouder, met Willem Frederik als luitenant. Wel is er onenigheid over Rutger van Haersolte, met de minderheid in Holland.

Vlaanderen - Oostende

Langs de havengeul in Oostende wordt het Oosterstaketsel opgetrokken (tot 1662).

Verenigde Provinciën - Van den Vondel

Joost van den vondel (°17 nov 1587 Keulen +5 feb 1679 Amsterdam), Noord-Nederlands dichter, publiceert het treurspel "Lucifer". Het gaat over de ondergang van mensen die het hoog op de ladder zoeken (de ondergang van de "staatszuchtige").

Ceylon - Portugal

In deze periode (tot 1658) worden Portugese factorijen op Ceylon en langs de kusten van Malabar veroverd.

Vrede van Westminster

15 apr

1. De Akte van Navigatie blijft gehandhaafd.

2. Nederlandse schepen moeten in de Britse zeeën als eerste de vlag strijken.

3. De schuldigen aan de moord op de Engelsen in Ambon (1623) zullen worden gestraft.

4. Geheim artikel: de akte van Secclusie (zie midden).

Zweden - Karel X

Christina van Zweden treedt af als koningin. Ze wordt katholiek en vestigt zich in Rome. Hier overlijdt ze in 1689. Koning Karel X van Zweden volgt haar op en regeert tot 1660.

Nederlanden

Aan de Schelde gaan de gebieden van Landrecies, St. Ghislain en Condé verloren.

Verenigde Provinciën

16 feb: Jan de Witt trouwt met Wendela Bicker. Zij is de nicht van de invloedrijke Amsterdamse burgemeester Jacob De Graef. Dank zij de burgemeester en Koenraad van Beuningen, wordt de Witt politiek gesteund door het machtige en invloedrijke Amsterdam.

Jamaica

Engelse troepen verdrijven de Spanjaarden uit Jamaica (Caraïbische Zee). Het wordt vanaf nu een middelpunt voor slavenhandel. Suiker, koffie, indigo en cacao zijn verhandelde goederen.

Noordse Oorlog

(tot 1660) van Zweden tegen o.a. Polen en Denemarken. De vrije doorvaart van de Sont wordt door deze oorlog bedreigd.

Nederlanden

11 mei: de teruggeroepen aartshertog Leopold Willem wordt opgevolgd als landvoogd der Nederlanden, door don Juan van Oostenrijk (tot 1659). Hij is een natuurlijke zoon van Filips IV van Spanje. Hierdoor voelen de zuidelijke Nederlanden zich tekortgedaan, omdat ze nog maar eens door een bastaard bestuurd zullen worden. Don Jan voert een wanbeheer, en wordt teruggeroepen na de nederlaag in de buurt van Duinkerken.

Engeland - Halley

Edmund Halley (°1656 +1742), Engels natuurkundige. Hij ontdekt de periodiciteit van de naar hem genoemde komeet, die om de 76 jaar een ellipsvormige baan beschrijft.

Osmaanse Rijk - Albanië

De familie van de grootviziers van Mohammed Köprülü bepaalt mee hoe het in het Osmaanse Rijke reilt en zeilt. Hij is een Albanees.

Noord Amerika - Nieuw Amsterdam

Bji een volsktelling in Nieuw Amsterdam worden 120 huizen geteld en ruim 1000 inwoners.

Verenigde Provinciën

Door samenwerking tussen de Witt en Willem Frederik worden alle benoemingen sinds 1654 in Overijssel ongedaan gemaakt.

In het noorden vestigt Johann Amos Comenius / Komensky (°1592 + 1670) zich in Amsterdam. Hij is de vader van moderne pedagogiek.

Verdrag tegen Spanje

Frankrijk en Engeland sluiten een verdrag tegen Spanje.

Nederlanden - Frankrijk

14 jun: veldheer Turenne is aanvoerder van het Franse leger (en verbonden met Engeland). Hij overwint Condé en diens Spaans-Nederlandse leger tijdens de slag in de duinen. Hierdoor komen Veurne, Diksmuide, Grevelingen, Ieper en Ninove opnieuw in Franse handen. Duinkerken komt dan weer toe aan Engeland, onder Charles II.

Verenigde Provinciën - Denemarken

Van Wassenaar Obdam vaart uit om de Denen te helpen om het verdrag van Roskilde te saboteren. Daarbij verslaagt hij de Zweedse vloot in de buurt van Wrangel (Sont). Witte de With sneuvelt.

Ceylon - Koffie

De eerste koffieplanten worden van Jemen naar Ceylon gevoerd.

Duitsland - Leopold I

Keizer Leopold I regeert (tot 1705). Hij is een zoon van Ferdinand III.

Zweden - Denemarken

Koning Karel X van Zweden verovert op Denemarken de kustgebieden aan de Sont. Hij dicteert de vrede van Roskilde, die hem de controle geeft over de Sont.

Verenigde Provinciën - Het Haags Concert

Een overeenkomst tussen de Republiek, Frankrijk en Engeland, op voorstel van Mazarin, om de problemen rond de Sont op te lossen. Hierbij mag Zweden Schonen en Halland behouden, maar moet al de rest teruggeven om te garanderen dat de Sont open blijft.

Michiel De Ruyter gaat samen met de Denen naar de Zweden om hen te verplichten het akkoord uit te voeren. Hierbij verovert hij Nuborg (op Fyn) en verdrijft de Zweden van het eiland.

In deze periode worden voortdurend gouverneurs ad interim aangesteld. Blijkbaar is Spanje minder en minder geïnteresseerd in de Nedelanden (tot 1680). Gevolg van de vrede van de Pyreneeën (zie rechts): delen van Vlaanderen, Henegouwen en Luxemburg komen onder Frans bewind!

Spanje - Frankrijk

Koning Filips IV van Spanje verliest Artois, dat terug aan Frankrijk toekomt.

Vrede van de Pyreneeën

7 nov: gesloten tussen koning Filips IV van Spanje en zijn schoonzoon Lodewijk XIV van Frankrijk, op het Île des Faisans in de Pyreneeën. Deze bepaalt o.a. dat - als koning Filips IV de bruidschat van zijn dochter Maria Theresia niet kan betalen - zij afstand doet van haar rechten op de Spaanse troon.

1. Frankrijk krijgt gebiedsuitbreiding (Artois, Grevelingen, Landrecies, Philippeville en Marienbourg) ten koste van de Spaanse Nederlanden.

2. Lodewijk XIV trouwt met Maria Theresia, de dochter van de Spaanse koning Filips IV.

3. Maria Theresia doet afstand van haar rechten op de Spaanse troon, op voorwaarde dat haar volledige bruidsschat binnen de 18 maanden betaald wordt, wat echter niet gebeurt omdat Filips IV van Spanje voortdurend in geldnood zit.

Vanaf nu vormen de Pyreneeën de grens tussen Frankrijk en Spanje, en Spanje verliest zijn overwicht in Europa.

Verenigde Provinciën

In het noorden wordt een samenzwering van de Orangisten verijdeld.

De Staten van Holland willen de opvoeding van de prins van Oranje op zich nemen.

Begin van het bouwen van een nieuwe abdijkerk in Grimbergen.

Denemarken - Vrede van Kopenhagen

Een vrede tussen Denemarken en Zweden volgens de voorwaarden die het Haagse Concert heeft gesteld. Als beloning wordt De Ruyter tot de Deense adelstand verheven.

Duitsland - Leipziger Zeitung

In Duitsland verschijnt het eerste exemplaar van de "Leipziger Zeitung".

Engeland - Slag bij Daventry

21 apr: Koning Charles II van Engeland wordt in Schotland gekroond, en regeert (tot 1685). Hij is een zoon van koning Charles I. Hij leefde in Frankrijk, tot hij na de "Declaratie van Breda" terug op de troon kon plaatsnemen. Met hem worden de Stuarts in ere hersteld, en komen ze weer op de troon. Een gevolg is dat de"Akte van Secclusie" wordt ingetrokken.

Oostenrijk - Fux

Johann Joseph Fux (°1660 +1741), Oostenrijks musicus, hofcomponist in Wenen.

Zweden - Karel XI

Koning Karel XI van Zweden komt op de troon (tot 1697). Hij is een zoon van Karel X. Onder hem vergroot de macht van de koning, ten opzichte van de adel.