Duitse Hanze

In Visby worden de Duitse Hanze opgericht. Naast handel drijven, worden vanaf nu de verrichtingen ook opgetekend. Zo ontstaat de eerste boekhouding, en er komt een krediet- en een kommissiewezen. De stad Lübeck wordt een belangrijk handelscentrum: het is een overslagplaats van goederen in de handel tussen oost en west. Ook vind je er een belangrijke haven.

Chrétien de Troyes

Vanaf nu tot rond 1190 schrijft Chrétien de Troyes de hoofse romans "Erec", "Cligés", "Lancelot", "Yvain", "Perceval"...

Engeland - Thomas Becket

Thomas Becket (°±1120 Londen +29-12-1170 Canterbury) wordt aartsbisschop van Canterbury (tot 1170). Hij volgt zijn voorganger en leermeester aartsbisschop Theobald op.

Indië

Mohammed van Ghor vernietigt stelselmatig het Ghaznawidenrijk (tot 1206).

Notre Dame - Parijs

Start van de bouwwerken van de Notre Dame in Parijs.

Italië - Heilig Duits-Roomse Rijk

Keizer Frederik I Barbarossa van Duitsland trekt voor de derde keer ten strijde tegen Italië (tot 1164). In Italië wordt de Stedenbond van Verona gevormd.

Artikelen van Clarendon

De koninklijke rechten in Engeland worden hiermee hersteld. Ze behandelen ook de verhouding van kerk en staat, en verplichten de bisschoppen een leenhulde aan de koning.

Een gevolg van de grote onenigheid tussen kerk en koning, is dat aartsbisschop Thomas Becket - een vroegere vriend van koning Hendrik II - naar Frankrijk moet vluchten. Samen met hem gaat Johannes van Salisbury (°±1115 Old Sarum, Wiltshire +1180) in ballginschap, tot 1170.

Egypte - Saladin

Saladin (°1137 Takrit +1193 Damascus) begint met zijn verovering van Egypte (tot 1174).

Rijksdag van Bergen

De bisschoppen maken zich nl. sterk dat zij het alleenrecht hebben om een koning te kiezen. Dit wordt echter niet zomaar aanvaard... (zie 1184).

Zweden - Uppsala

In Zweden wordt het aartsbisdom Uppsala gesticht.

Brabant - Hendrik I

Hertog Hendrik I van Brabant (tot 1235).

Utrecht - Friesland

Frederik Barbarossa beveelt in Utrecht dat bisschop Godfried van Utrecht en graaf Floris III van Holland en Friesland gezamelijk het gebied moeten besturen.

Byzantium - Nemanja

Stefan Nemanja (°1114 Ribnica +1199/1200 Athos) is groot-zjoepan van Rascië, en blijft aan de macht tot 1196. Hij verenigt de servische orthodoxe stammen en maakt daarmee een einde aan de Byzantijnse heerschappij. Dit is de basis voor het Servische rijk, geleid door de Nemanjieden dynastie.

Italië - Heilig Duits-Roomse Rijk

Duitsland trekt voor de vierde keer ten strijde tegen Italië (tot 1168). Willem II wordt koning van Sicilië (tot 1189).

Verdrag van Brugge

7 mar: tussen graaf Filips van Vlaanderen en graaf Floris III van Holland wordt een verdrag ondertekend, waardoor de Vlaamse kooplui in Holland "extraterritoriale" rechten krijgen over Zeelad. Als er geschillen zijn moeten de Hollanders de Vlamingen naar huis volgen en daar de mistoestanden aanklagen voor de plaatselijke rechters; deze zullen dan uitspraak doen.

Limburg - Hendrik III

Hendrik III wordt vorst van Limburg (tot 1221). Hij is een zoon van Hendrik II.

Italië - Heilig Duits-Roomse Rijk

Reinoud van Dassel overwint een slag tegen de Italianen in de buurt van Tusculum. Er breekt echter een epidemie uit, en het leger moet zich terugtrekken. Koning Hendrik de Leeuw van Saksen onderwerpt Pribislaw, de vorst van de Abrodieten.

Lombardische Liga

Verbond van de Noord-Italiaanse steden, opgericht ter verdediging tegen de centraliserende politiek van keizer Frederik I Barbarossa, en zijn heerschappij over het noorden van het land. De Liga verbindt zich ook met de Veronese stedenbond. De bondszetel wordt in Alessandria opgericht.

Dzjenghis Kahn

Temudzjin (°1167 Tsjita, oost Siberië +25 aug 1227 Gansu, China) wordt geboren. Bij zijn geboorte wordt hij "Temudjin" genoemd, wat Mongools is voor "de smid", beroep van een tegenstander die door zijn vader Jesugei verslagen was. Hij wordt later de stichter van het Mongoolse Rijk en uitgeroepen tot Dzjengis-Khan. Hij maakt zich meester van China en grote delen van west Azië. Later dringt hij Europa binnen tot aan de Dnjepr.

Vlaanderen

jan: Filips van de Elzas, graaf van Vlaanderen, komt aan de macht tot 1191, en volgt zijn vader Diederik van de Elzas op. Hij erkent zelf zijn zwager Boudewijn V van Henegouwen als opvolger. Hij neemt deel aan de 3de kruistochten en overlijdt in Akko als gevolg van de pest.

Denemarken

In zijn veldtochten verovert koning Waldemar I de Grote van Denemarken (samen met Hendrik de Leeuw) Rügen. De kerk en de adel versterken hun macht ten opzichte van de boeren.

Engeland - Grosseteste

Robert Grosseteste (°±1168 Suffolk +1253), wetenschappelijk schrijver. Heel waarschijnlijk studeerde hij eerst in Suffolk en later in Parijs. Hij schrijft o.a. "Hexaëmeron".

Heilig Duits-Roomse Rijk

Hartmann von Aue (°1168 +1210), Duits dichter. Hij schrijft hoofse minnelyriek, epen n een legende.

Midden Amerika (huidige Mexico)

De stad Tula wordt door de Chichimeken in brand gestoken. Het Tolteekse Rijk - gelegen op de centrale Mexicaanse hoogvlakte - valt uiteen.

Egypte - Saladin

Saladin van de Ajubiden (eigenlijk al-Malik al-Nasir Salah al-Din) (°1137 Takrit +3 mar 1193 Damascus) wordt vizier van Egypte (tot 1171) over de Fatamiden. Hij volgt zijn oom Sjirkoeh op.

Ierland - MacMurchada

Diarmit MacMurchada wordt koning van Leinster (noordelijk Ierland), dank zij de hulp van Anglo-Normandische huursoldaten.

Vlaanderen

Henric Van Veldeke schrijft rond deze tijd "Leven van Sint Servaes", voorbeeld van hoofse epiek.

Valkenburg

Ridder Gerlach overlijdt. Hij is kluizenaar in Houthem (bij Valkenburg), waar hij in een holle eik woonde.

Engeland - Becket - Leeuwenhart

29 dec: Thomas Becket (°21 dec 1118 London +29 dec 1170 Canterbury), de kanselier van koning Hendrik II en aartsbisschop van Canterbury, verzet zich tegen de Artikelen van Clarendon. Hij wordt in opdracht van de koning vermoord voor het altaar van zijn eigen kathedraal in Canterbury, door 4 soldaten.

Richard Leeuwenhart (°1157 Oxford +1199 Châlus) regeert over Aquitanië. Later rebelleert hij tegen zijn vader.

Heilig Duits-Roomse Rijk - Bohemen

Duitsland zoekt handelsuitbreiding naar het oosten. Het zorgt er mee voor dat in Bohemen steden worden opgericht, en ook dat de burgerij ontstaat naast de adel en de geestelijkheid.

Start van de bouwwerken van de kathedraal van Worms (tot 1230).

Ieland - Fitzgilbert

Richard Fitzgilbert, ook "Strongbow" genoemd, verovert het gebied van Waterford en Dublin in Ierland.

Spanje - Orde der Dominicanen

Dominicus van Caleruega (°±1170 Castilië +1221), de stichter van de orde van de Dominicanen. Hij sluit zich aan bij de kanunniken van de kathedraal van Osam, is er 7 jaar priester en wordt vervolgens abt. De orde van de Ridders van Santiago wordt gesticht.

Vlaanderen - Henegouwen

Graaf Boudewijn V de Dappere van Henegouwen (d.i. graaf Boudewijn VIII van Vlaanderen) regeert (tot 1195).

Geboorte van Boudewijn (°1171 Valencienne +na 1205). Hij is de zoon van graaf Boudewijn VIII van Vlaanderen (V van Henegouwen) en Margaretha van de Elzas.

Egypte - Salahad-Din

In Egypte komt de dynastie van de Ajjoebieden aan de macht (tot 1250). Hun stichter is de Koerd Salahad-Din (°1137 Talkrit +1193 Damascus), een generaal in de legers van Noar al-Din. Hij zal later de koning van Jeruzalem, koning Hattan, verslaan. Dit betekent het einde van het kalifaat van de Fatimiden (in Caïro).

Engeland - Ierland

Koning Hendrik II van Engeland begint met de verovering van Ierland. De Ierse koningen onderwerpen zich aan het Engelse gezag.

Frankrijk - Lyon

Pierre Valdes (of Petrus Valdès van Lyon) (+±1216), een rijke koopman uit Lyon, geeft alles op. Hij bekeert zich (extreem) en geeft alle rijkdom op. In de plaats daarvan gaat hij blootsvoets en in wol gekleed het evangelie prediken en bedelen. Hiermee sticht hij de beweging van de Waldenzen.

Engeland - Wales

De zonen van koning Hendrik II komen in opstand tegen hun vader (tot 1174).

Llywelyn ab Iorwerth (de Grote) wordt heerser van Noord Wales (tot 1240). Jan Zonder Land wordt zijn schoonvader, maar de verhouding tussen de twee is niet altijd zo goed. Hij is voorstander van een feodale staat Wales.

Hongarije - Byzantium

Hongarije trekt ten strijde tegen Byzantium (tot 1196) met koning Bela III aan de macht. Deze vorst zorgt voor de verovering van Bosnië, Dalmatië en Kroatië. Met de komst van de Cisterciënzers en de Premonstratenzers, ontstaan er betrekkingen met Frankrijk.

Abdij Ter doest - Ter Duinen

De abdij ter Doest sluit aan bij de cisterciënzers en wordt afhankelijk van Ter Duinen.

Egypte - Syrië

Noer al-Din overlijdt.

Saladin (°1137 Takrit +1193 Damascus) behaalt overwinningen in Syrië en wordt sultan van Egypte en Syrië.

Italië - Heilig Duits-Roomse Rijk

Duitsland trekt voor de vijfde keer ten strijde tegen Italië (tot 1178). Tevergeefs wordt Alessandria belegerd.

Italië - Pisa

In Pisa begint men te bouwen aan de toren naast de kathedraal. Dit wordt later de "scheve toren".

Venetië - Noormannen

Venetië en de noormannenkoning Willem II sluiten een verbond, tégen Byzantium.

Byzantium

Byzantium leidt een nederlaag in de strijd tegen de Seldjoeken, in de buurt ban Mysiocephalon.

Engeland - Canterbury

Men begint met het herbouwen van het koor van de katedraal van Canterbury, meer bepaald de gebouwen aan het oostelijk einde. De werken duren tot 1178.

Gerald of Wales (of Giraldus Cambrensis, of Gerald de Barri) (°±1146 Manorbier Castle, Pembrokeshire +±1223), wordt aartsdeken van Brecon.

Indië

Mohammed Ghuri verovert Noord India van de Rajputen. Zijn rijk strekt zich uit over de valleien van de Indus en de Ganges. Hij regeert tot 1200.

Italië - Leonardo van Pisa

Leonardo van Pisa (°±1175 +±1245), Italiaans wiskundige. Hij schrijft "Liber Abaci", waarin hij in Europa het Hindoe-Arabische decimale stelsel bekend maakt.

Wales - Rhys ap Gruffydd

Rond deze tijd regeert koning Rhys ap Gruffydd in Wales.Hij sluit een verbond met Hendrik II en stelt zijn legers mee op in de strijd van Hendrik II tegen de baronnen.

Chartres

Johannes Van Salisbury (°±1115 Old Sarum, Wiltshire +1180) wordt bisschop van Chartres.

Heilig Duits-Roomse Rijk - Italië

Keizer Frederik I van Duitsland Barbarossa strijdt tegen de paus en de Lombardische steden. Hij wordt in de slag bij Legnano verslagen.

Wales - Eistedfodd

De eerste "eistedfodd" wordt gehouden in Cardigan. Het is een wedstrijd voor dichtkunst, zang en dans.

Vrede van Venetië

Paus Alexander (tot 1181) en zijn tegenstander keizer Frederik I Barbarossa van Duitsland sluiten vrede in 1177. Er volgt een wapenstilstand met Lombardije en Sicilië.

Engeland - Rechtssysteem

Koning Hendrik II stelt een permanent gerechtshof met 5 bijzitters samen. Het hof zetelt in Westminster. Dit gerechtshof moet zich houden aan geordende onderzoeks- en bewijsprocedures. De jury wordt gekozen door het volk. Om de financiën te regelen, richt koning Hendrik II de Rekenkamer op.

Heilig Duits-Roomse Rijk

Keizer Frederik I Barbarossa van Duitsland wordt in Arles tot koning van Bourgondië gekroond.

Tegen hertog Hendrik de Leeuw wordt een proces gevoerd (tot 1180) door de Saksische edelen, wegens inbreuk op landsvrede. Hij wordt in de ban geslagen omdat hij verstek geeft. Hierdoor verliest Hendrik de hertogdommen Beieren en Saksen.

- Saksen komt toe aan graaf Bernhard van Anhalt.

- Beieren komt toe aan Otto van Wittelsbach.

- Steiermarken wordt een zelfstandig hertogdom.

Holland

Keizer Frederik Barbarossa schenkt aan Floris III van Holland de tol van Geervliet, heel waarschijnlijk omdat Floris hem steunde in de oorlog in Italië.

Hildegard van Bingen

Hildegard van Bingen (°1098 Bermersheim +1179 klooster Rupertsberg) overlijdt. Zij speelde als vrouw een belangrijke rol in de christelijke mystiek.

Italië

Overlijden (of vroeger) van Joannes Gratianus. Hij is een monnik en grondlegger van het kerkelijk recht als wetenschap, door de "Concordantia discordantium Canonum".

Portugal

Portugal wordt door de paus erkend als koninkrijk.

3de Oecumenisch Lateraans Concilie

Opdat een paus verkozen kan worden, moet hij een 2/3 meerderheid van de stemmen van de kardinalen hebben. Paus Alexander III is voorzitter van het concilie.

Pierre Valdes (+±1216) en zijn volgelingen vragen goedkeuring voor hun geloofsorde. De paus keurt hun armoedige levenswijze goed, maar stemt niet toe dat ze het geloof prediken. Ze zullen later (1184) door de pauselijke bul als ketters veroordeeld worden.

Artesië (Artois)

Graaf Filips van den Elzas weet Artois in handen te krijgen. Hij wordt aangesteld tot raadsman van de 15-jarige koning Filips II Augustus van Frankrijk.

Gent - Vlaanderen - Gravensteen

Filips II van de Elzas laat in Gent het Gravensteen bouwen.

Windmolens

Meer en meer windmolens worden gebouwd en gebruikt in heel Europa. De molens dienen om het graan te malen.

Frankrijk - Filips II Augustus

Filips II Augustus van Frankrijk (°21 aug 1165 Parijs +14 jul 1223 Parijs) regeert (tot 1223). Hij is een zoon van Lodewijk VII de Jonge. Het jaar ervoor was in Reims tot mederegent gekroond. Hij neemt deel aan de 3de kruistocht (samen met Richard I van Engeland). Hij zal later trouwen met Isabella, de nicht van Filips van den Elzas, dochter van de graaf van Henegouwen. Hij doet dit op aanraden van Filips van den Elzas. Hij speelt de zonen van Hendrik II van Engeland tegen elkaar uit, en herovert de Engelse bezettingen in Frankrijk (Normandië).

"Parsifal" van Chrétien de Troyes verschijnt.

Heilig Duits-Roomse Rijk

Na de rijksoorlog onderwerpt hertog Hendrik de Leeuw zich, en krijgt de erflanden Brunswick en Lüneburg terug. Kort daarop wordt hij naar Engeland verbannen en de lenen Mecklenburg en Pommeren worden bij het rijk gevoegd.

Hermann von Salza (°1180 +1239), zorgt voor de heropleving van de Duitse Orde.

Polen

Een vergadering in Leczyca van de bisschoppen en de Poolse hertogen heft het senioraat op. De voorrechten van de geestelijken worden erkend, maar dit leidt niet tot herstel van de eenheid van Polen.

Servië - Nemanja

Stefan Nemanja (°1114 Ribnica +13 feb 1199/1120 Chilandar klooster, Athos) maakt de provincie Servië onafhankelijk van het Byzantijnse Rijk.

Spanje - Reconquista

Alfonso VIII van Castilië (°1158 +1214) begint met de reconquista een strijd tegen de Arabieren.