Groene Laan

WILGROEN_000

Naamgeving

Informatie

Benaming waarschijnlijk door de bevolking gegeven, omwille van het groen dat daar tijdens de 18de eeuw in overvloed aanwezig was.

Wat ondermeer blijkt uit het feit dat het bestuur van de stad Brussel op 10-12-1879 25,50 fr van de gemeente Willebroek ontving als "jaerlijkse vergoeding voor het wegnemen van 17 boomen in den allée verte" (GAW 1119).

De Groene Laan, in 1834 door het kadaster als Allée Verte vermeld, werd nadien voor het verkeer opengesteld.

De straat loopt evenwijdig met de Willebroekse vaart.

Ze begint ter hoogte van de Nieuwstraat en eindigt aan de Vaartstraat.

Zowel kasteel De Kraag als de herberg het Gulden Vlies - waar in 1567 de ontmoeting plaatshad tussen Willem van Oranje en Graaf van Egmont, is aan de Groene Laan gelegen.

Bron: "Geschiedenis van de Willebroekse straatnamen", samengesteld door Karel De Decker en uitgegeven door CSC Vormingswerk Willebroek in 1989.

De Groene Laan

De Groene Laan begint aan het Gulden Vlies en dank haar naam aan de prachtige bomen die de vaart eenmaal bezoomden en eens haar luister gaven.

Deze dubbele rij bomen liep, voordat de nieuwe kanaalarm naar Wintam werd gegraven, door tot in Klein-Willebroek.

Een laan is er niet meer te bekennen. Er zijn geen bomen meer langs de vaart.

In vroegere tijden waren de oevers beplant met notelaars, olmen, linden en populieren.

Slechts vóór de schippershuizekens benden de vaartdijk aan de Kraag, resten er nog enkele zeldzame linden tot voor korte tijd. Ze werden geplant tussen 1910 en 1918.

...

Aan het pleintje van de Groene Laan, recht vóór de Kasteelstraat (nu Torenstraat) vlekt bezijden nog het grote witte huis met de vrijheidsboom, waar notaris Peeters zijn woonstede had.

Rechts naar de brug toe, was er het inmiddels verdwenen deftig negentiende eeuwse burgershuis waar Alfred Ost, de geniale en beroemde graficus zijn jeugd doorbracht.

...

Lees meer in het nummer van de Willebroekse Kronieken, hieronder vermeld

Bron: Willebroekse Kronieken: Wandelboek voor oud Willebroek, Jos De Keersmaecker, 1989 - nr. 1

"Wiens brood men eet, wiens taal men spreekt: de nauwe omgang met de Nederlandse overheden voor 1830 en de voortdurende contacten met de Hollandse schipperij hadden tot gevolg dat Willebroek niet geestdriftig meeging in de omwenteling (onafhankelijkheid van Belgie in 1830). Door Karel Rogier, gouverneur van de provincie Antwerpen, werden ze openlijk beschuldigd van Oranjegezindheid. In 1831 kwam Surlet de Chokier, de Regent van Belgie enkele dagen verblijven in onze gemeente. Onder zijn aandrang legde Willebroek zijn Hollandse sympathie af en werd op 29 april 1831 de vrijheidsboom geplant op de Groene Laan, tegenover de woning van notaris Peeters. Die boom of een vzn zijn opvolgers staat daar nog. De naam Groene Laan kwam voort van een prachtige rij bomen van Willebroek tot Klein Willebroek langs de vaart."

Bron: Al Fonds op Willebroek Vintage (FB-WV)

In de periode van 1910 tot 1914 wordt het kanaal verbreed, en de sluis aan de Nieuwstraat wordt verwijderd. Dat is ook het moment waarop er nieuwe betonnen kanaalmuren komen

Bron: Willebroek in zicht, Karel De Decker, 1996

Op 28 april 1931 maakte het plaatselijk bestuur van Willebroek bekend:

"dat de plechtige plaatsing van den vrijheidsboom in de gemeente zal plaatshebben op vrijdag 29 april om 5 ure in de namiddag, als wanneer de bijeenkomst aan het gemeentehuis zal plaats hebben".

De vrijheidsboom werd geplant op de Groene Laan tegenover de woning van wijlen notaris Robert Peeters.

Bron: BK-TDHTR "Willebroek - van Landbouwdorp tot Industriegemeente, pg. 46 e.v.)

Op 3 april 2004 wordt de vernieuwde Groene Laan plechtig ingehuldigd.

Bron: GEM-PUB

Bijkomende bronnen:

Karel De Decker, De bateaux mouches op het kanaal van Willebroek, uitg. Heemkundige Kring Hertog I, Vilvoorde, 2014

Karel De Decker, artikel "In kasteel De Kraag werd Bitterman gebotteld", Ons Klein-Brabant (Heemkundige Kring Willebroek, 3 februari 1984)

Eén van de bekendeste afbeeldingen in verband met de Willebroekse geschiedenis, is zeker de hierboven afgebeelde ets door de bekende graveur en tekenaar Jacobus Van Harrewijn, van het voormalige kasteel van Willebroek, zoals het er rond 1700 moet hebben uitgezien.

Het is één van de weinige afbeeldingen die we hebben van dit kasteel, waarvan de bouw startte nadat Jan Helman - een edelman uit het Nederlandse Den Haag, die kort voordien de Heerlijkheden Rumst en Willebroek verworven had - op 24 september1661 van konin Filips IV een positief antwoord ontving op zijn verzoek om Willebroek tot baronie te verheffen.

...

Erg veel is er over dit kasteel niet geweten, niet over de buitenkant en al zeker niet over het interieur en de bewoners ervan.

...

Wat we wel met zekerheid kunnen stellen, is dat het kasteel na verloop van tijd een zeer rijke boeken- en kunstverzameling moet hebben gehuisvest. Dat weten we - ironisch genoeg - dankzij een vanaf 1781 opgemaakt en in 1783 door de Brusselse drukker en boekhandelaar Joseph Ermens uitgegeven catalogus bij de verkoop van de collectie.

...

Prentenkabinet

De collectie van het kasteel omvatte ook een rijkdom aan honderden tekeningen en etsen, waarvan sommige gebaseerd zijn op werk van bekende schilders als Breughel, Jordaens, Teniers, Rubens en Van Dijck. De prentcollectie behandelt opnieuw de meest uiteenlopende en - voor het toenmalige Willebroek - vrij exotische onderwerpen.: "Vues de jardins", "Proportions du Corps Humain", "Plans et élevations d'architecture"...

...

Hoe indrukwekkend de collectie ook moet geweest zijn, de catalogus geeft natuurlijk aan dat ze op zeker moment te koop werd aangeboden en - waarschijnlijk - verspreid is geweest.

Gelet op de plunderingen van 1789 is dat achteraf bekeken misschien een geluk bij een ongeluk. Maar het is natuurlijk jammer dat een dergelijke collectie niet bij elkaar bleef, laat staan in Willebroek bleef.

...

In het artikel wordt gerefereerd naar de "Catalogue des livres, estampes et planches gravées de seu Monsieur le Baron de Willebroeck", uitgegeven naar aanleiding van de verkoop vanaf 28 april 1783 van de inboedel van het kasteel.

Aansluitend op het artikel over het kasteel volgt er nog een hoofdstuk Het oude Brabant in kaart gebracht

Doorheen de eeuwen zijn onze contreien al talrijke keren in kaart gebracht. De ene kaart was daarbij al kunstiger dan de andere, en de ene al wat nauwkeuriger dan de andere.

Bijgaande kaart, die we recent op de kop tikten, is vooral wat dit laatste betreft een merkwaardig voorbeeld dat het wel eens fout kon gaan.

Lees de volledige artikels in het tijdschrift Vaertlinck (zie brongegevens hieronder)

Bron: TS-VRTL (2012 - nr. 3, "De prenten- en boekenverzameling van het kasteel van Willebroek", Kevin Polfliet)

Een kasteel vol... wapens en munitie

Dat Philip Louis Joseph Helman (°1749 - +1807) zich, zoals we in een vorig artikel schreven, als baron van Willebroek ten tijde van de Brabantse Omwenteling aansloot bij de revolutionairen aan de kant van Jan Frans Vonck, mag onrechtstreeks ook blijken uit de bevelen die de Oostenrijse generaal Richard comte d'Alton tijdens "La Révolutionj Belgique" geeft aan zijn ondergeschikte, kolonel Keim, in de loop van oktober 1789).

...

De medeplichtigheid van de baron wordt onthuld op 23 oktober...

...

Dat de opstand in Willebroek en omgeving ernstige proporties moet hebben aangenomen blijkt uit de aanvullende instructies die kolonel Keim opdragen om de nodige versterking op te roepen, en generaal d'Alton te verwittigen...

...

Lees het volledige artikel in het tijdschrift Vaertlinck (zie brongegevens hieronder)

Bron: TS-VRTL (2012 - nr. 4, "Een kasteel vol ... wapens en munitie", Kevin Polfliet)

Beide afbeelding zijn gravures van het kasteel van Willebroek, gelegen aan de huidige Torenstraat (vroeger Kasteelstraat).

De gravure werd gemaakt door Jacques Harrewyn / Jacob Harrewijn.

Het kasteel werd opgericht in 1661 door Jan Helman III - het zou worden verwoest tijdens de Brabantse Omwenteling van 1789 en de daaropvolgende Boerenkrijg (1798)

Het kasteel was eigendom van Jan Helman, en werd opgericht in de Kasteelstraat, in de buurt van de vroegere Dorpsstraat.

Bron: WIL-INFO, Wikipedia, Inventaris Onroerend Erfgoed Vlaanderen

Het kasteel Helman - de aanbesteding van metsel- en timmerwerk (11 juni 1666)

Al enkele jaren in de adelstand verheven, voelt Jan Helman zich zedelijk verplicht om in zijn Willebroekse baronie een standingvol buitenverblijf, een "maison de plaisance" te laten optrekken.

Onze baron koopt - al dan niet met zachte dwang - enkele huizen en gronden, genepen tussen kerkplein en vaart.

Het onroerend goed - een grote hectare - wordt probleemloos bouwrijp verklaard.

Bij notaris Bercx - de man van de officiële papieren - ondertekenen de adellijke bouwheer met de steenkapper en de smid reeds enige aanbestedingen voor akkoord. Nu worden de metser en de timmerman de documenten voorgelezen en de ganzepen toegeschoven. Nog één enkele - de dakwerker - laat op zich wachten.

Baron Jan Helman is er echter gerust in. De geplande werken aan zijn gedroom statussymbool met annex (een soortement "parc à l'anglasise") zullen binnenkort starten.

...

Het kasteel Helman - de aanbesteding van de dakwerken (16 juni 1666)

...

Het kasteel van de familie Helman wordt door de jaren heen nu en dan wat opgelapt tot het zijn eerste zware mokerslag te incasseren krijgt tijdens de Brabantse Omwenteling en de Boerenkrijg.

Een poging tot restauratie door de familie mislukt.

Onder Napoleon, gemandateerd door zijn broers en zusters, biedt "burger" Josephus A.A. Helman het landgoed in een achtiental percelen publiek te koop aan via de Willebroekse notaris Jean Henrie Spiette.

De verkoop gaat door in de zomer van 1802 in de afspanning Den Arent bij de weduwe Janssens (Lucia Verhulst).

...

Zoals bedongen bij de verkoop zal er eerst line recta van kerkplein tot aan de vaart een nieuwe straat aangelegd worden (nvdr. de Kasteelstraat, later Torenstraat).

Wat nog bruikbaar is van de linker- en de rechtervleugel van de gedemolieerde kasteel, wordt door de kopers opgekalefaterd.

...

In 1987 legt een bulldozer het legendarische café De Vlaamse Leeuw en enkele aanleunende krotten plat.

...

Bron: TS-VRTL (2006 - nr. 3, Uit alle dalen der herinnering, Flor Cools)

In 1619 ging Willebroek van de afstammelingen van Melchior Schetz - de bankier-koopman uit Antwerpens Gouden Eeuw - over naar Prins de Ligne.

In 1661 kwam het gebied toe aan de familie Helman. De gemeente wordt alsdan door de Spaanse koning Filips IV tot baronnie verheven.

Baron Helman en zijn opvolgers zullen vanaf die datum tot het einde van het Ancien Régime als vertegenwoordigers van de adel, lid zijn van de Staten van Brabant. Historici zullen hieraan toevoegen dat diezelfde Filips IV in 1647 Blasveld reeds tot baronnie had verheven, en dit ten gunste van Cosmas van Prant.

...

Het geslacht Helman heeft jarenlang het leven in de streek helpen bepalen.

Het prachtige "de Baronnie" genoemde kasteel, werd in 1661 gebouwd mar werd later - tijdens de Omwenteling van 1788 - totaal verwoest.

Bron: Willebroekse Kronieken, "Willebroek 800-rede van Gouverneur A. Kinsbergen")

Op 24 september 1781 was het bij de familie Helman in Willebroek en ook een beetje voor de plaatselijke bevolking groot feest.

Op die datum immers huwde Philippina Henrica Josepha Helman - geboren uit het aloude geslacht van Helman, baronnen van Willebroek - met Joannes Philippus de Longpré de la Franche.

Zij hadden voor dit huwelijk dispensatie gekregen voor één roep van de heer aartsbisschop.

Getuigen bij dit huwelijk waren Henrico Ferdinandus Josephus de Locquengien en Joannes Josephus de Beeckman (Vieuxsart).

Philippina Henric Josepha Helman, vrouwe van Hoyberge, was te Brussel geboren in de parochie St. Michiel / Ste. Gudula.

De weledelgeboren heer Joannes Philippus Eugenius Albertus de Longpré de la Franch, graaf en afkomstig uit Walhain (Brabant) woonde te Brussel in de parochie van St. Michiel.

Op 3 oktober 1785 was Philippina Helman doopmeter van Philippina Joanna Donckers te Willebroek. De vader Johannes Jacobus Donckers, geneesheer te Willebroek was gehuwd met Agnetha Longé.

...

Het prille huwelijksgeluk zou niet lang duren. Nog geen acht jaar later, op 26 augustus 1789 om halfnegen 's avonds, kwam Philippina Henrica Hosepha Helman - deie toen te Mechelen in de parochie Sint Kathelijne woonde - tragisch om het leven. Komende met de wagen van Brussel verdronk zij in het kanaal in de omgeving van Humbeek. Ze stierf kinderloos.

Op 29 augustus 1789 werd zij begraven te Willebroek op de plaats naast het graf van de familie, door een opening uit het kerkhof naar het hoofdaltaar van de plaatselijke Sint Niklaaskerk te maken.

Naast de diepbeproefde en treurende familieleden, waren bekenden uit de hoogste kringen en ook tal van Willebroekenaren op de uitvaart aanwzeig.

Bron: "Het Willebroekse Volksleven" - Hugo Somers

Vóór 1798

De voorgevel van het kasteel van de baronie.

Het kasteel werd afgebrand in de strijd van de Franse Revolutie (Boerenkrijg) in 1798.

...

Lees het volledige artikel in het Jaarverslag van de Koninklijke Harmonie Sinte Cecilia van 1954 (zie brongegevens hieronder)

Bron: Jaarverslag Koninklijke Harmonie Sinte Cecilia, 1954