Fabriekstraat - Louis De Naeyer

WILFABRI_LDN_003

1860 - 1900

1914 - 1949

1950 - 1979

1980 - Faillissement

Huisnummer

Uitbater(s)

Ets. Louis De Naeyer, Papierfabriek Denaeyer NV

Toenaam

-

Telefoonnummer

Willebroek 9 (1938)

Willebroek 26 (1938

Informatie

In 1851 begon Louis De Naeyer (°1827 - +1902) te Brussel met het oprichten van een handel in lompen, basismateriaal voor de fabricatie van papier. Hij deed dit vooral om de papierfabrieken van België te voorzien van grondstof.

Zijn kennis betreffende de fabricatie van papier verwierf hij in de fabrieken van Olin. Vrij vlug wist hij de top te bereiken.

...

Op 3 december 1860 vroeg Louis De Naeyer aan het gemeentebestuur van Willebroek om - overeenkomstig het K.B. van 12 november 1849 - in de mogelijkheid gesteld te worden tot het oprichten van een papierfabriek met twee stoommachines en dit op een stuk land dat gelegen was in de "kebbingen", tegen den oostzijdschen vaertdijk, wijk B, nummer 474".

...

Het bedrijf Louis De Naeyer werd (oorspronkelijk) ingeschreven op het adres: Oostvaartdijk 39 bis.

...

In het artikel vind je ook een transcriptie van:

• 3 december 1860
  Aanvraag en toestemming tot het oprichten van de papierfabriek L. Denaeyer te Willebroek
• 31 oktober 1860
  Bekendmaking van p.v. inzake de commodo et incommodo
• 3 december1860
  Resultaat van het onderzoek commodo et incommodo

Lees het volledige artikel in het tijdschrift Vaertlinck (zie brongegevens hieronder)

Bron: TS-VRTL (2011 - nr.3, "Herinnering aan de papierfabrieken L. De Naeyer", Gust Van Auwenis)

De papierfabriek van Louis De Naeyer wordt opgericht en start de activiteiten.

Onder Nederlands beleid wordt op 20 mei 1986 het bedrijf Denaeyer Papier nv gericht, als onderdeel van de Nederlandse groep Van Gelder Papier.

Op 30 juli 1999 neemt de Italiaanse groep Ermolli een meerderheidsbelang, die jammer genoeg op 26 april 2000 tot een eerste aanvraag tot faillissement van de onderneming leidt.

Bron: BK-SW, BK-KDD, Wikipedia, Telefoonlijst 1938

De meesten onder ons herinneren zich nog - al was het gisteren - het beeld van de grote loskraan aan de vaart vlak voor de papierfabriek De Naeyer.

Deze kraan van de nu ook reeds verdwenen Boomse Metaalwerken heeft vele Willebroekenaren urenlang wakker gehouden, toen op het hoogtepunt van de fabriek hout gelost werd uit de schepen die uit het hoge noorden hun ladingen kwamen leveren.

Dat deze kraan in onze gemeente een zeer verre en toen ook moderne voorganger had, en niet zover van ons bed, leest u in onderstaand artikel.

...

Lees het volledige artikel in het tijdschrift van Vaertlinck (zie bronvermelding hieronder).

Bron: TS-VRTL (2007 - nr. 1, "Papierfabriek L. De Naeyer, kranen, hout, papier en .. lawaai")

De start van de fabriek

Louis De Naeyer richtte in 1860 van uit Brussel meerdere brieven aan de gouverneur van de provincie Antwerpen, waarbij hij toelating vroeg om op het grondgebied van de gemeente Willebroek een papierfabriek op te richten en stoommachines te plaatsen, die hij tot in de details beschreef. Hij schatte het in productie gaan van zijn instelling op ongeveer 8 maanden.

...

Een paar maanden later - op maandag 3 december 1860 - maakte het gemeentebestuur van Willebroek bekend dat het proces verbaal van commodo et incommodo zou worden opgemaakt, omtrent de vraag van "den heer Louis De Naeyer, koopman te Brussel, om overeenkomstig het koninglyk besluit van den 12 november 1849 gemagtigt te worden tot het oprichten van een papierfabriek op een stuk land alhier gelegen in de Kebbingen".

...

De vereiste toestemming werd hem reeds de dag nadien door het College van Burgemeester en Schepenen, in zitting van 4 december 1860 verleend, aangezien zich "... niemand had aangeboden om voor of tegen de gemelde oprichting enige verklaring te doen".

...

Louis De Naeyer, die komende van Brussel op 24 juni 1865 te Willebroek werd ingeschreven, met de Oostvaartdijk nr. 39 bis als woonplaats, had de juiste economische, industriële en commerciële "feeling" die eigen is aan de groten. Ernest Solvay - een tijdgenoot en vriend - getuigde van hem dat hij een groot-industrieel en "un esprit d'élite" was, die als werkgever helemaal anders tegenover de arbeiders stond dan de huidige bazen.

...

Lees het volledige artikel in de Willebroekse Kronieken (zie brongegevens hieronder)

Bron: Willebroekse Kronieken ("Louis De Naeyer - Grondlegger van de industrialisatie van het Vaartland", Karel De Decker, 1985, nr. 2)

De fabriek in opgang

In 1860 was Willebroek "eene gewone landelijke gemeente met 3.500 inwoners, die buiten eenige kleinhandelaars in het centrum en ettelijke schippers in Klein-Willebroek", zich in hoofdzaak met landbouw bezig hield.

...

In 1863 is "het fabriek van de papierpap in volle werkzaamheid en een waar hulpmiddel voor de werkende klasse".

...

De fabriek produceerde tijdens die jaren (±1863) 8.000 kg papierdeeg per dag. Het gedorste stro dat uit Nederland kwam, werd er tot papierpap verwerkt.

...

Louis De Naeyer - die als een autocratisch persoon geëerbiedigd werd - gaf zowel aan de middelgrote als aan de kleine zelfstandige nijveraars van ter plekke, zijn eigen gedragslijn door.

Hij hield hen voor hoe ze zich tegenover de werklieden dienden op te stellen, daar hij het als een goed recht aanzag, gebruik te maken van de werkkrachten die het Vaartland hem leverde. Eens de regionale voorraad (nvdr. waan werkkrachten) uitgeput, lokte hij goedkope werkkrachten van over het water aan, die hij onderdak bood in de woningen die hij ten gerieve van hen liet bouwen.

...

Louis De Naeyer liet - via een uitzonderlijk streng reglement - de orde en tucht in de fabriek regelen. Elk in gebreke blijven van de werknemer, werd met een geldboete bestraft.

...

De arbeidsduur - 12 tot 14 uur per dag - was de normale werknorm, zowel voor de fabrieksarbeiders als voor de werkvrouwen. Extra zondagswerk of nachtelijke overuren werden slechts zelden uitzonderlijk vergoed. Het uurloon lag merkelijk onder het gemiddelde van het salaris dat in andere bedrijven als normaal werd gedacht.

...

In 1870 produceerde de fabriek 40.000 kg papierdeeg per dag, ook al was - tijdens datzelfde jaar, tijdens de Frans-Duitse oorlog - de stroschaarste erg voelbaar.

Louis De Naeyer beproefde toen - met succes trouwens - het vervaardigen van papierdege uit naaldhout. Dit geschiedde volgens het soda-procédé. Hij gaf er zich rekenschap van dat het Mitscherlichsysteem, waarbij het hout gekookt werd door middel van calciumbisulfiet, een grotere toekomst voor zich had.

...

In 1874 werd met de fabricage van papier begonnen, waarvan de dagelijkse productie 4 à 5 ton bedroeg.

...

Louis De Naeyer - die tot op het einde van zijn leven zeer vijandig stond tegenover het groeperen van sociale macht, beschouwde zijn medewerkers als productie-elementen die hij nodig had. Hij wist hoe ze leefden en hoe ze werkten.

Hij betrok hen zelfs in het financieel beheer van de fabriek. Hij maakte van hen mini-aandeelhouders, die hun "spaarzaamheid" bekroond zagen met een profijt van weinig of geen betekenis.

...

Hij wist ondergeschikt personeel aan zijn fabriek te binden. Hij gaf blijk van z'n sociaal streven, door ten gerieven van hen een slagerij en een winkel in te richten, waar zij die contant betaalden, producten konden kopen aan przijen tot 30% lager dan in de winkel. Hij stelde er allerhande voedingswaren, huishoudartikelen, frisdranken, werkkledij en schoeisel ter beschikking, onder borg van het verworven loon.

...

De werknemer kon bovendien in de fabriekskeuken, een gezonde maaltijd gebruiken tegen een zeer voordelige prijs.

...

Aan de fabriek waren twee geneesheren verbonden, die gratis verzorging verstrekten aan de zieke arbeiders. Tijdens hun genezingsproces werd versterkend voedsel en wijn voorzien.

...

Lees het volledige artikel in de Willebroekse Kronieken (zie brongegevens hieronder)

Bron: Willebroekse Kronieken ("Louis De Naeyer - Grondlegger van de industrialisatie van het Vaartland", Karel De Decker, 1985, nr. 2)

Het werkhuisreglement, de orde en de tuchtmaatregelen

Een uitzonderlijk streng inwendig reglement van de fabriek regelde de orde en de tucht van de werklieden en -vrouwen, zelfs van de minderjarige werkkrachten en dit gedurende tientallen jaren, alvorens een beschermende wet de verhoudingen tussen de patroon en zijn onderhorigen zou vermenseleijken in de schoot van het werkhuis of op het werkterrein.

Diende een bedrijfsleider zich te gedragen ale een vader in zijn gezin tegenover zijn ondergeschikten, toch hadden zij, de werkslaven, om zeggens geen rechten om zich te verweren tegen eventuele misbruiken van de ploegbazen of van de werkgever in eigen persoon. Elk verzuim vanwege de werkman in de uitoefening van zijn taak, elke inbreuk op het reglement kon gestraft worden door een geldboete.

Het ongerechtvaardigd verlaten van zijn werk of post, elke weigering van bevolen dienst, elke verstoring van de werkhuisvrede, elke opstandige houding tegenover de overheid, elke schade aan het productieproces toegebracht, elke onachtzaamheid op het werk gaf aanleiding tot bestraffing en tot inhouding van een deel van het loon.

Het zou een lange tijd aanslepen vooraleer de dwangmaatregelen vanwege de patroon tegenover de werknemer zouden gemilderd worden en alvorens inspraak van de arbeider of werkvrouw, langs zijn of haar vakverenigingsafgevaardigde geduld zou worden.

De arbeidsduur van 12 tot 14 uren per dag gold als een normale werknorm om de fabrieksarbeider en zelfs de werkvrouwen in het spoor van de opgelegde taak te doen marsjeren. Zelfs extra zondagwerk of nachtelijke overuren werden niet uitzonderlijk vergoed in den beginne.

Het uurloon bleef doorgaans merkelijk onder het gemiddelde van het salaris dat in andere nijverheidstakken als normaal aanvaard werd geacht.

...

In 1903 - één jaar na het overlijden van Louis De Naeyer - werden de eerste sociale wetten tot bescherming van de arbeider tegen onvoorziene werkongevallen van kracht.

Daardoor waren de risico's van de menigvuldige arbeidsongevallen in deze sterk gemechaniseerde papiernijverheid en stoomketelmakerij niet onmiddellijk van de baan.

Er moest nog fel gestreden worden door de vakverenigingen opdat de patroon aan deze opgelegde normen van veiligheid en gezondheid ten bate van zijn werknemers zou voldoen.

...

Arbeidersaandelen

Louis De Naeyer is één van die uitzonderlijke progressieve nijveraars geweest, die voor de laatste eeuwwisseling (nvdr: 1900) zijn arbeiders, zijn bedienden, zijn kaderpersoneel wilde betrekken in het financieel beheer van zijn fabrieken, door het invoeren van arbeidersaandelen, zodat hier reeds sprake kan zijn van een soort auto-financiering.

Bij mijn weten hebben tal van zijn trouwe werklieden door hun spaarzaamheid getracht zo'n arbeidersaandeel te verwerven.

Begrijpelijkerwijze dat zo'n goed bedoelde pogingen falikant uitliepen voor de mini-aandeelhouder om reden dat de betrekkelijke opbrengst van zo'n spaarpotje te gering was om op het einde van het verlopen jaar enig profijt van werkelijke betekenis voor een arbeidersgezin op te leveren.

Op 1 september 1901 gebeurde de eerste verdeling van de winsten aan het personeel, gepaard aan een conceret met feestzanguitvoering.

... 

Bron: Het Burgerlijk Gods- en Gasthuis "Hospice Louis De Naeyer" te Willebroek (periode 1908 - 1925) - Frans Verbraeck

• Oktober 1860 - Louis De Naeyer vraagt aan de gemeente om "gemagtigt te worden tot het oprichten van een papierfabriek, met twee stoommachines, op een stuk land gelegen in de Kebbingen tegen den oostzijdschen vaertdijk, wijk B nomber 474"
   
• 3 december 1860 - toestemming van het gemeentebestuur voor het oprichten van een fabriek op het terrein van de Kebbingen (ten oosten van het kanaal)
  de gemeente Willebroek maakt een proces van commodo et incommodo op over de vraag van "den heer Louis Denaeyer, koopman te Brussel, om overeenkomstig het koninklyk besluit van den 12 november 1849 gemagtigt te worden tot het oprichten van een papierfabriek op een stuk land alhier gelegen in de Kebbingen"
   
• in de zitting van de gemeenteraad van 4 december 1860 wordt de toestemming verleend door het college van burgemeester en schepenen van Willebroek
   
• Oprichting van de fabriek begint al in het jaar 1860, in de buurt van water (het kanaal) en de spoorweg - de fabriek is volledig operationeel in 1863, en vervaardigt papierdeeg / papierpulp op basis van stro
   
• Louis De Naeyer wordt op 24 juni 1865 ingeschreven in Willebroek, op het adres Oostvaartdijk nr. 39 bis
   
• In de periode van Frans-Duitse oorlog is stro schaars aan het worden, en test de fabriek andere grondstoffen: riet, hout.
  Keuze wordt gemaakt om papierdeeg te bereiden uit naaldhout - de fabriek van Louis De Naeyer is de eerste fabriek die op dit proces overschakelt.
  De productie begint met één machine in 1874 en breidt uit tot 4 machines in 1888.
  Louis De Naeyer verschaft hiermee werk aan 1400 mensen in zijn fabriek.
   
• Er wordt ook een fabriek van stoomketels opgericht - het aantal werknemers breidt uit tot meer dan 2000 werknemers in het laatste decenium van de 19de eeuw.
   

Bron: "Louis De Naeyer, een monument" (Karel De Decker, Uitg. Gemeentebestuur van Willebroek, 2005), Wikipedia

De verdere opgang van de fabriek

In 1877 gewaagde men van de "papierfabriek die alsdan in een bloeiende toestand verkeerde".

In 1880 is men in volle werking aan "den nieuwen ijzerenweg van Antwerpen naar Brussel, en in 1888 zijn de fabrieken van papier en vervaardiging van stoomketels door de maatschappij De Naeyer & Cie nog altijd aan uitbreiding toe. Ze stelden toen - aldus de notulen van het schepencollege van 3 september 1888 - 1400 mensen te werk, waarvan de meesten in de door Louis De Naeyer gebouwde huizen woonden.

...

Toen begin januari 1892 op het loon van bepaalde arbeiders een aftrok van 20% werd toegepast, werd het werk prompt neergelegd.

...

Louis De Naeyer wees alle onderhandelingen met de stakende ketelmakers van de hand. Weekblad "De Werker" verweet hem dat hij de arbeiders ontsloeg, om reden dat ze zich aansloten bij andere dan liberale verenigingen. De druk op de familie der stakers werd langsom groter. Nadat gedreigd werd alle familieleden van stakende werknemers te ontslaan, bloedde de staking die eerder van korte duur was geweest, na enkele dagen dood. Ook het syndicaat ging ten onder. Het zou pas in 1895 herleven.

...

Dat hij tijdens de meest diverse tentoonstellingen zijn firma "verkocht", blijkt uit de aanwezigheid van De Naeyer & Cie uit Willebroek op de expo's in Amsterdam (1877), Parijs (1878), Amsterdam (1883), Nice (1884), Antwerpen (1885), Oostende (1886), Brussel (1888), Antwerpen (1894), Lyon (1894) en Bordeaux (1895), waar telkens tal van onderscheidingen werden behaald.

...

Uitschieter van formaat in dit exporijtje was de Wereldtentoonstelling van Parij in 1889, waar de stand van de firma De Naeyer uit een bijna volledig in werking zijnde papierfabriek bestond, met middenin een piramide gevormd uit tal van rollen papier.

Daartussen werkten een vijftiental jonge Vlaamse meisjes, die in een korte rok en met blote armen, voor die tijd uiterst modern gekleed.

...

Lees het volledige artikel in de Willebroekse Kronieken (zie brongegevens hieronder)

Bron: Willebroekse Kronieken ("Louis De Naeyer - Grondlegger van de industrialisatie van het Vaartland", Karel De Decker, 1985, nr. 2)

• Wereldoorlog I (1914 - 1918) heeft als gevolg dat de aanvoer van grondstoffen zwaar gehinderd en zelfs onmogelijk wordt gemaakt.
  Tijdens de Duitse bezetting zijn er tal van beschadigingen aan de fabriek, en op 11 november 1916 wordt het grootste deel van de aanwezige arbeiders verzameld en op transport gezet.
   
• Na het einde van WO I begint de heropbouw van de fabriek die meerdere jaren zal duren - pas in 1929 draait de fabriek opnieuw op volle toeren.
  Dan volgt de economische crisis van de jaren '30... kort daarna gevolgd door WO II.
  Opnieuw zware beschadigingen door bombardementen en gevechten. Het duurt tot 1949 vooraleer de schade is hersteld, en de bevoorrading met grondstoffen opnieuw mogelijk is.
   

Bron: "Louis De Naeyer, een monument" (Karel De Decker, Uitg. Gemeentebestuur van Willebroek, 2005), Wikipedia

We vonden drie contracten van de aankoop door De Naeyer uit Willebroek van drie vaartuigen.

...

Er werd beslist geen twee, maar drie schepen aan te kopen - ook de namen van de schepen kende men:

• Maurice
  300 ton - voor de gemiddelde prijs van 13.250 Belgische frank
• Clara
  305 ton - voor 13.250 Belgische frank
• Ommeganck
  300 ton - voor 11.000 Belgische frank

...

Lees het volledige artikel in het tijdschrift Vaertlinck (zie brongegevens hieronder)

Bron: TS-VRTL (2020 - nr. 2, "De schepen van de Anciens Etablissements De Naeyer & Cie", René Pattyn)

• De vraag naar papier en de prijs ervan dalen sterk, waardoor het moeilijk blijft om de fabriek te laten renderen.
  Dit verandert gelukkig in het midden van de jaren '50 van de vorig eeuw.
   
• In 1960 wordt het 100-jarig bestaan van de fabriek gevierd.
  Meer informatie in de brochure die daarvoor werd uitgegeven.
   
• Vanaf dan draait de fabriek weer op volle toeren en slaagt erin om wereldfaam te creëren.
  Jammer genoeg is deze voorspoedige situatie maar van korte duur, omdat de concurrentie van lageloonlanden te groot wordt - de prijzen kelderen opnieuw.
  Er is hevige concurrentie uit het oostblok en uit Italië.
   

Bron: "Louis De Naeyer, een monument" (Karel De Decker, Uitg. Gemeentebestuur van Willebroek, 2005), Wikipedia

• 1983: verandering in de raad van bestuurders en beheerders, met als gevolg grote wijzigingen.
   
• september 1985: er wordt een verlies van meer dan 300 miljoen BEF gemeld.
  De situatie wordt onhoudbaar en na lange onderhandelingen wordt het faillissement aangevraagd.
   
• 20 mei 1986: er wordt een nieuw bedrijf opgericht - de n.v. Denaeyer Papier - dat deel uitmaakt van de Nederlandse groep Van Gelder Papier.
  Door herstructurering kan het bedrijf opnieuw werken.
  Nog datzelfde jaar verdubbelt de winst van de groep Van Gelder, dankzij Denaeyer Papier n.v.
   
• In 1992 zakken de papierprijzen opnieuw op de markt, en moet de groep Van Gelder heel wat werknemers ontslaan - Denaeyer Papier wordt dit keer ontzien.
   
• 30 juli 1999: de Italiaanse groep Ermolli neemt een meerderheidsbelang in Denaeyer Papier n.v.
  Omwille van de opklimmende prijs van de grondstof cellulose is het bedrijf in Willebroek echter verlieslatend, met herstructurering als gevolg.
   
• 26 april 2000: eerste aanvraag tot faillissement.
   
• 26 april 2004: het bedrijf sluit nu voorgoed de deuren
   
• Vanaf 2017 worden de bedrijfsterreinen gesaneerd en klaargemaakt voor nieuwe bedrijvigheid.
  Een deel van het terrein zal worden gebruikt voor verkaveling, voor woningen.
   

Bron: "Louis De Naeyer, een monument" (Karel De Decker, Uitg. Gemeentebestuur van Willebroek, 2005), Wikipedia

midden 19de eeuw

Philip Christiaan Popp heeft toestemming gekregen om het grondgebied van België in kaart te brengen in zijn kadastrale atlas.

Hierboven een fragment van de kaart, waarop het gebied van de Kebbingen te zien is.

De vertikale lijn in het midden is de spoorweg van de lijn Mechelen - Terneuzen. Op het gebied rechts daarvan en langs het kanaal heeft Louis De Naeyer zijn zinnen gezet om zijn fabriek op te richten.

Bron: Popp Atlas, WIL-INFO