Sasplein (Klein Willebroek)

KLWSASPL_018_2

Huisnummer

Uitbater(s)

n.v. Zeekanaal (nu)

Toenaam

-

Telefoonnummer

-

Informatie

Het Sashuis, gelegen langs de oude arm van de Vaart van Willebroek, belicht de ontstaansgeschiedenis van het kanaal en de daarmee verbonden geschiedenis van Klein-Willebroek.

Het oorspronkelijke Sashuis werd in 1573, samen met de aanleg van het Sas, gebouwd.

Door de tumultueuze periode (tijd van de Spaanse overheersing) werd de sasmeesterswoning herhaaldelijk beschadigd en uiteindelijk vernield. 

In 1608 werd een nieuw (en huidig) Sashuis gebouwd.  Deze datum werd met smeedijzeren cijfers in de gevel aangebracht.

Bron: website van de gemeente Willebroek - Museum het Sashuis

Het Tol- en Sashuis - anno 1608

Men kan het Tol- en Sashuis anno 1608 eenvoudig niet wegdenken van de oude vaart, al is het een halve eeuw jonger.

...

In zijn sobere maar robuuste eclectische bouwstijl van de 16de eeuw, domineerde het Sashuis niet alleen zijn omgeving, maar werd het door zijn dubbele functie van tolinning en van technische versassing van de vaartuigen, de scharnier van de dag: dagelijkse scheepvaart bij het op- en afschutten van het schip van de rivier naar het kanaal en vice versa, naargelang de stand van de getijden.

...

De orde en het ritme van het vervoer te water werd in grote mate over geheel de kanaalzone van Willebroek naar Brussel met al zijn eventuele tussenliggende bestemmingen vanaf 1608 tot het jaar 1922 met de regelmaat van een klok uitgevoerd, in overeenstemming met het vaarreglement zoals door de stad Brussel aanvankelijk opgesteld en nadien aangepast aan de vooruitgang.

...

Verdere rubrieken in dit nummer van de Willebroekse Kronieken, met o.a. een beschrijving van de types vaartuigen

• Houten vaartuigen op het kanaal
  Vlaamse houten vaartuigen onder zeil: de Vlaamse pleit, de otter
  De wereldhaven Antwerpen en haar bijzondere Reinigheidsvloot: de knots
  Scheepstypen uit de buurlanden: de poon, de tjalk en zijn varianten
  Het Charlerooyse bakske of beter "baquet"
  Houten trekschuiten en zelischepen
• De sleepdiensten op het kanaal
  Het boottrekken in de kanaalzone
  Een gemechaniseerde sleepdienst
  De onderwaterliggende kabelketting
  Duurtijd van een doortocht
  Overzicht van de oorspronkelijke tarieven van de sleepdienst
  Enkele nabeschouwingen over deze gemechaniseerde sleepdienst vanaf 1869 tot 1899
  Van treklijnen en van zeilen naar stoomslepen als overgangsperiode
  Geprivatiseerde hulpdiensten bij het slepen
  Een anecdote over het stoomsleepsysteem in en op het kanaal in 1876
• Beurtschepen
  Beurtschepen op het kanaal Brussel - Willebroek
  Een eerste vaste beurtvaartlijn tussen Londen en Brussel via Willebroek
  Regelmatige beurtdiensten
• Loodsen en zeevaartloodsen
• Van Kleinschaligheid (1910-1930) naar grootschaligheid
  Een keerpunt en een omwenteling in de bouwstructuur van het vrachtschip en zijn vaarsnelheid
  De promotie of bevordering van de oude vaart tot zeekanaal (1881-1895)
  De transformatie van de "oude vaart" tot een zeekanaal wordt een realiteit
  Een vorstelijk intermezzo over het vervoer te water en ter zee
• Spelevaren - Plezierboten - Jachten
  Bateaux-Mouches
  't Minivillegiatuur
• De scheepvaart gedurende de eerste kanaaltransformatie (1910-1922) tot zeekanaal
  De betrekkelijke waarde van het vervoer te water
  Wereldoorlog 1914 - 1918
  Het sociale leven in de na-oorlogse periode
  Wapenstilstand (11-11-1918 om 11:00 hr)
• Archeologie van de scheepvaart
• Het schippersleven
  De schipperij als aparte gemeenschapsgroep
• Het verenigingsleven in Klein-Willebroek rond 1810
  De schipperij als gemeenschapsgroep
  In hoever mengde het staatsbestel zich met de schipperij?
• De schipprij in de samenleving van ±1830
  Vast verblijf aan boord
  De sociale zekerheid
• Wereldoorlog - intermezzo (1914 - 1918)
  Droeve nasleep van de oorlog
  De betrekkelijke solidariteit van de arbeidende klasse
  Een neutraliseren kritiek op deze arbeidsduurvermindering
  De kleine schipper
• De twintigste eeuw
  Analfabetisme
  momentopname
  De tweede wereldoorlog
  Arbeidersvakverenigingen
  Een aparte gemeenschap

Frans Verbraeck werd geboren te Willebroek op 4 augustus 1907.

Hij was van 10 maart 1930 tot einde november 1935 tijdelijke klerk bij het gemeentebestuur van Willebroek, en van 1 december 1935 tot 31 augustus 1972 secretaris van de Commissie van Openbare Onderstand (nu O.C.M.W.).

Hij schreef "Het Burgerlijk Gods- en Gasthuis Hospice De Naeyer te Willebroek". Deel I verscheen in 1983 en deel II werd als nr. 1984-3 in de reeks "Willebroekse Kronieken" uitgegeven.

Frans Verbraeck overleed te Jette op 22 augustus 1987.

Lees het volledige artikel in de Willebroekse Kronieken (zie brongegevens hieronder)

Bron: Willebroekse Kronieken ("De Willebroekse Vaart", Werkgroep Heemkunde-Geschiedenis-Leefmilieu, 1989, nr. 2, Frans Verbraeck)

V.V.V. Vaartland richt met regelmaat tentoonstellingen in, in het gerestaureerde Sashuis van Klein Willebroek.

Bron: zie persartikels hieronder

1898

Oude foto van het sas in Klein Willebroek, met de dubbele brug naar de vaart.

Rechts het sashuis en de bomen op het Sasplein.

Bron: bewerking Willebroek Vintage - Andy Hy

1899

Foto van de brug aan de sluis en het sashuis door Adrien Louvois

Bron: ?

± 1900

Foto van het sashuis en de kapel gemaakt in de periode rond de eeuwwisseling.

Bron: archief willy Mees - Albert Mees

1910 - 1930

Het sashuis, de sluis, de brug en ook het Sasplein met nog een aantal bomen.

Bron: ?

Zicht op het sas, met rechts het (nu geklasseerde en gerestaureerde) sashuis.

De kaart dateert van rond 1925.

Enkele jaren later werd op de Westvaartdijk de Schippersschool opgericht.

Bron: "Beelden van toen", Staf Willems, uitg. Het Streekboek, Nieuwkerken-Waas, 1987

Het sashuis van Klein-Willebroek diende om de bezettingstroepen te herbergen en is een overblijfsel van de sterke vesting, die er gebouwd werd in de middeleeuwen, om de aanvallen op het kasteel af te slagen, en om de scheepvaart te controleren op vaart en Rupel tegelijk.

In 1683 werden de Spanjaarden verjaagd door de Fransen, die Willebroek, Ruisbroek, Tisselt enz... vernielden en het fort in Klein-Willebroek afbraken.

Alleen het sashuis lieten ze staan, omdat het moest dienen als wachthuis.

Lees het volledige artikel in het Jaarverslag van de Koninklijke Harmonie Sinte Cecilia van 1954 (zie brongegevens hieronder)

Bron: Jaarverslag Koninklijke Harmonie Sinte Cecilia, 1954

22 januari 1912

Brug, sashuis en kapel. Helemaal rechts op de achtergrond de kerk van Boom.

Bron: ?

1920 - 1930

Het sashuis en de kapel

Bron: ?

1925

Tekening van Emile Lernault.

Bron: ?

1939

Kapel aan het sashuis van Klein Willebroek.

Bron: PI-TB

najaar 1940 (WO II)

Foto van het Sashuis en de noodbrug aan het sas.

De brug wordt op 17 mei 1940 om 18:00 hr vernietigd om de optocht van het Duitse leger af te remmen.

Bron: ?

1948

Het sashuis.

Links op de foto het huis met de witte band: de paardenbeenhouwerij van mijn grootouders: Antoine Brems en Maria Broeckmeyer.

Bron: ?

periode 1960 - 1970

Twee grafische werken met als onderwerp het sashuis van Klein-Willebroek.

Bron: ? (PI-TB)

1960 - 1970

Het sashuis langs de kant van de sluis.

Bron: ?

1974

Het sashuis langs de kant van het eerste sas.

Op de gevel van het sashuis zie je nog de oorspronkelijke datum 1608.

Omwille van een zandbank in de Rupel werd het tweede sas aan de andere kant (ten oosten) van het sashuis gelegd.

Bron: ?

periode 1980 - 1990

In deze periode vinden tal van tentoonstellingen plaats in de kapel naast het sashuis.

Hierboven een aantal persartikelen die werden gewijd aan deze tentoonstellingen.

Bron: Ons Klein Brabant - Vaartland, ... - auteurs / fotografen: Rem/MEW, ReM/D'Pille, Karel De Decker/med

1 maart 1985

Het sashuis helemaal bovenaan.

Daaronder de sluis, met als gevolg van de werken dat er geen schepen komende van de Rupel de sluis in Klein-Willebroek kunnen binnenvaren.

Bron: archief Tony Brems

1985 - 1990

3 kaarten uit het kaartspel uitgegeven door VVV Vaartland.

Bron: VRTLND, Jan De Raeymaecker

26 mei 1988

De verlaten van het sas in Klein Willebroek.

Bron: stadsarchief van Antwerpen

5 september 1988

Het gerestaureerde sashuis en de kapel.

Bron: stadsarchief van Antwerpen

1990 - 1995

Detailopname van een heiligenbeeldje in de kapel naast het sashuis.

Bron: PI-TB

10 september 1991

Het sashuis gezien van op het dak van de oude brouwerij Lamot.

Bron: ?

± 2000

Het gerestaureerde sashuis.

Bron: ?

juni 2001

Advertentie voor de tentoonstelling "Zo was Cleyn-Willebroeck" in het sashuis in Willebroek Nu.

Bron: GEM-PUB

juli 2001

Advertentie voor de tentoonstelling "Zo was Cleyn-Willebroeck" in het sashuis in Willebroek Nu.

Bron: GEM-PUB

mei 2002

Advertentie voor de tentoonstelling "De brug van Willebroek... 50 jaar" in het sashuis in Willebroek Nu.

Bron: GEM-PUB

juli 2003

Advertentie voor de tentoonstelling "5 eeuwen schutten en keren" in het sashuis in Willebroek Nu.

Bron: GEM-PUB

november 2009

De gebouwen van de vroegere kapel aan het sashuis - de afscheidingsmuur was intussen afgebroken.

Bron: ?

27 mei 2011

In het gerenoveerde Sashuis worden ook tentoonstellingen georganiseerd - hier met als thema "de geschiedenis van ons vissersdorp".

Bron: Het Laatste Nieuws (24-05-2011, EDT / David Legreve)

8 juni 2011

In het sashuis is er ook een permanente tentoonstelling, waarvoor de pers de nodige aandacht heeft.

Bron: Streekkrant (08-06-2011, BECO / Foto Beco) en PubliNews (08-06-2011, ReM)

voorjaar 2012

De sluis terug in gebruik voor pleziervaart. Op deze manier hoeft de zeesluis in Wintam niet of minder belast te worden voor de pleziervaart.

Bron: archief Tony Brems

2017

Het sashuis...

Bron: archief Tony Brems

2018

Het sashuis en de kapel

Bron: PI-TB

11 november 2020

Het sashuis 's avonds

Bron: ?