Sasplein (Klein Willebroek)

KLWSASPL_018

Huisnummer

Uitbater(s)

n.v. Zeekanaal (nu)

Toenaam

-

Telefoonnummer

-

Informatie

Het Sashuis, gelegen langs de oude arm van de Vaart van Willebroek, belicht de ontstaansgeschiedenis van het kanaal en de daarmee verbonden geschiedenis van Klein-Willebroek.

Het oorspronkelijke Sashuis werd in 1573, samen met de aanleg van het Sas, gebouwd.

Door de tumultueuze periode (tijd van de Spaanse overheersing) werd de sasmeesterswoning herhaaldelijk beschadigd en uiteindelijk vernield. 

In 1608 werd een nieuw (en huidig) Sashuis gebouwd.  Deze datum werd met smeedijzeren cijfers in de gevel aangebracht.

Bron: website van de gemeente Willebroek - Museum het Sashuis

Op 17 mei 1940 wordt om 18:00 hr de klapbrug aan de sluis van Klein Willebroek vernietigd om de Duitsers tegen te houden

Bron: GEM-PUB

Enkele data op een rijtje:

• 11-10-1561: openstellen van de Vaart
• 1608: in gebruik nemen van het Sashuis
• juli 1921: heropening van de nieuwe zeesluis in Klein-Willebroek - Venetiaanse feesten
• 1979: inhuldiging van het Nationaal Monument van het Schippersgezin
• 1984: restauratiewerken aan het sashuis
• 11-10-1986: plechtige heropening van het sashuis
• 2005: de dienst toerisme Klein Willebroek (open van 1 april- tot 30 september)

Bron: GEM-PUB, VRTLAND, BK-KDD

Het Tol- en Sashuis - anno 1608

Men kan het Tol- en Sashuis - anno 1608 - eenvoudig niet wegdenken van de oude vaart, al is het een halve eeuw jonger.

In zijn sobere maar robuste eclectische bouwstijl van de 16de eeuw, domineerde het Sashuis niet alleen zijn omgeving, maar werd het door zijn dubbele functie van tolinning en van technische vrsassing van de vaartuigen, de scharnier van de dag: dagelijkse scheepvaart bij het op- en afschutten van het schip van de rivier naar het kanaal en vice versa, naargelang de stand van de getijden.

...

Lees het volledige artikel in de Willebroekse Kronieken, hieronder vermeld.

Bron: Willebroekse Kronieken: De Willebroekse Vaart, Frans Verbraeck, 1989 - nr. 2

Volgende informatie werd gevonden op de informatieborden van de tentoonstelling over Klein Willebroek in het Sashuis in 2011:

In 1830 werd het oude sas van Klein Willebroek - daterend van 1574 - gedempt en wordt een nieuw sas aan de oostzijde van het sashuis gegraven.

Het eerste bruggetje aan het nieuwe sas was een dubbele houten ophaalbrug.

In 1919 stortten de muren van het sas in. Het sas werd heropgebouwd en in 1924 feestelijk geopend. Het houten ophaalbruggetje ward vanaf dan vervangen door een metalen enkelen ophaalbrug.

Tot dan werd het bruggetje nog manueel bediend en werd het door middel van kettingen door de sasmeesters geopend.

In 1940 werden omwille van de oorlog, verschillende bruggen - waaronder ook deze van Klein Willebroek - vernietigd en werd een tijdelijke houten noodbrug gebouwd.

Na de tweede wereldoorlog werd een nieuw bruggetje gebouwd dat nog steeds dienst doet.

Tijdens de bouw van deze nieuwe metalen brug werd in afwachting een tijdelijke brug gebouwd. In 1952 was die brug nog steeds te zien.

Het bruggetje werd in 2004 grondig gerenoveerd. Het werd in samenspraak met de afdeling Monumenten en Landschappen in zijn oorspronkelijke staat hersteld en de mechanische en elektronische uitrusting werd vernieuwd.

Bron: GEM-PUB, Toeristische Dienst Gemeente Willebroek - Sashuis Klein Willebroek

Zowat 70 jaar geleden heerste er aan het sas van Klein Willebroek steeds een drukte van jewelste. Het in- en uitvaren van de schepen vergde van de schippers en van de schippersvrouwen heel wat arbeid en stielkennis. Zij hedden toen nog geen radar of elektronische apparatuur aan boord en toch voerden zij alle bewegingen met hun schuiten feilloos en veilig uit.

...

De Klein Willebroekenaar ziet wellicht tientallen schepen per dag door zijn saske "vloeien" ... en toch: hij verzaagt niet, hij blijft trouw op post, op de kaaimuur, of hij zet zich neder op een meerpaal en zo tuurt hij dan voor zich uit, elke beweging van de schipper - die zijn boot met kabels verhaalt en 't sas binnendraait - nauwkeurig volgend en aan elk maneouvre voegt hij zijn kritiek of zijn goedkeuring toe, en ook trekt hij vergelijkingen.

In het artikel wordt een sfeerbeeld gegeven van rond 1935 (zie bronvermelding hieronder).

Bron: TS-VRTL (2006 - nr. 1, "Bij het sasken van Klein-Willebroek", Leon Bernaerts)

Klein-Willebroek, met zijn "sasken", zijn kapel, zijn sashuis, zijn brugske, zijn jachthaven, zijn ligging, enz... daar kan men niet aan voorbij gaan of zijn geschiedenis vergeten.

Klein-Willebroek was, is en blijft een aantrekkingspunt met zijn drukke bedrijvigheden.

Laat ons vooral het "saske" niet vergeten... het "saske" dat reeds bestaat sedert het graven van de vaart of kanaal omstreeks 1550.

...

Lees het volledige artikel in het tijdschrift Vaertlinck (zie brongegevens hieronder)

Bron: TS-VRTL (2015 - nr. 4, "Klein-Willebroek met zijn 'saske' en zijn bezienswaardigheden", Gust Van Auwenis)

Weetjes

3 juni 1909

Op valavond van donderdag 3 juni 1909 telden schippers en ettelijke passanten vast dat het water in de vaart van Willebroek op een snelle wijze daalde. Onderzoek wees uit dat op de plaats waar het kanaal de Zenne overbrugde een bres was ontstaan.

Tegen de leegloop stond men machteloos, want er was geen sluis langs de Brusselse zijde, zodat de dokken en de vaart langzaam maar zeker leegliepen. Daardoor kwamen ook al de beemden en weidelanden tot in Vilvoorde onder te staan.

...

De grote fabrieken gesitueerd langs de vaart, zijnde de "Molens Docquier", de "Brusselse Molens", de "Brusselse Sociëteit van Elektriciteit", waren werkloos gevallen tengevolge het mankement aan water voor de stoomketels.

Het aantal arbeiders, noodgedwongen werkloos gevallen door deze evenementen, werd geschat op een 2000-tal. De "Compangie van Elektriciteit" kon nog voortwerken door de verbinding met de wateren van de Bocq.

Bron: TS-VRTL (2006 - nr. 1, "Een bres in het kanaal van Willebroek", Eric Van Winghe

Op 12 november 1922 werd het vernieuwde kanaal ingehuldigd, maar voor Klein-Willebroek betekende dat een gevoelige achteruitgang in doorvaarten.

De doorsteek naar Wintam was immers een onderdeel van de moderniseringswerken en dit betekende dat de jaarlijkse versassingen te Klein-Willebroek terugliepen van ± 22.000 tot enkele sporadische versassingen.

...

In 1976 belsiste men als gevolg van de laatste grote overstroming in Ruisbroek, om het sas van Klein-Willebroek volledig af te dichten.

...

Lees het volledige artikel in de Willebroekse Kronieken (zie brongegevens hieronder)

Bron: Willebroekse Kronieken ("Atlas van de Vaart 1657", 1987, nr. 2, Louis Van Beneden)

1650 - 1700

Schilderij met het sashuis van Klein-Willebroek.

Op het schilderij is het vrij onduidelijk waar de kanaalgeul zich bevindt.

Bron: ?

6 januari 1909

Foto van op de Oostvaartdijk, aan de brug voor de sluis - op de achtergrond het sashuis en rechts achteraan de kapel

Bron: E.B.

22 mei 1915

Een schip vaart het sas van Klein Willebroek in.

Bron: drukkerij Thomas - Willebroek

mei 1920

De kanaalmuur aan de sluis stort in, waardoor een deel van de sluis en de helft van de brug vernietigd werden.

Bron: A. Louvois (bovenste foto), Hermans - Antwerpen (onderste foto)

Op deze (bovenste) foto - die op 27 mei 1920 door A. Louvois werd genomen - zien we dat de kaaimuur het had begeven.

Achteraan treffen we het Sashuis dat in 1608 werd voltooid, nadat het grotendeels was gebouwd met stenen afkomstig van de afgebroken kerk van Boom.

Het herinnert ons aan de Kroaten, de Spaanse huurtroepen, die in 1567 vlak voor het Sas van Klein Willebroek een vesting bouwden.

Het kende zijn hoogtepunt als pleisterplaats voor regeringsleden, die in de zaal der sasmeesters verbleven na een tocht met de trekschuiten die hen van Brussel naar Willebroek hadden gebracht.

Het gerestaureerde Sashuis werd op 11 oktober 1986 ten gerieve van de gemeenschap door gouverneur Kinsbergen voor geopend werd verklaard.

Bron: "Willebroek zoals het vroeger was" (Karel De Decker, Edit. Europese Bibliotheek - Zaltbommel, NL, 1996)

Dat de sasmuren het op een zeker moment begeven hebben, zullen nog weinigen weten.

Deze foto is er een herinnering aan.

Bron: "Beelden van toen", Staf Willems, uitg. Het Streekboek, Nieuwkerken-Waas, 1987

Door het instorten van de muren van het sas te Klein-Willebroek in 1919 moest daar eveneens een nieuw sas gebouwd worden. De plechtige inhuldiging van dit sas had plaats op zondag 24 juli 1921.

...

Lees het volledige artikel in de Willebroekse Kronieken (zie brongegevens hieronder)

Bron: Willebroekse Kronieken ("Atlas van de Vaart 1657", 1987, nr. 2, Louis Van Beneden)

juli 1921

Nadat de sluis hersteld was, werd deze plechtig heropend.

Ter gelegenheid van deze heropening werden "Grootsche Venetiaansche feesten" georganiseerd, op en vlakbij het kanaal.

Hierboven een afbeelding van een affiche waarop de evenementen worden opgelijst.

Bron: Willebroekse Kronieken: Atlas van de Vaart 1657, Louis Van Beneden, 1987 - nr.2

juni 1975

Luchtfoto van Klein Willebroek, met op de voorgrond de visput aan de Heindonkstraat en bovenaan rechts het Sasplein.

Bron: