Westvaartdijk (Klein Willebroek)

KLWWSTVD_015

Huisnummer

Uitbater(s)

Frans D'Hertog

Toenaam

-

Telefoonnummer

-

Informatie

Vraag: wat verhandelde Frans in zijn winkel?

Bron: zie afbeelding hieronder, KL-1952

Huisnummer

Uitbater(s)

Zusters van Sint Vincentius in Dendermonde

Toenaam

de schippersschool

Telefoonnummer

-

Informatie

De vrije lagere schippersschool van Klein Willebroek werd in 1925 opgericht door pastoor J. Janssens.

De zusters van Sint Vincentius van Dendermonde stonden in voor de inrichting van het onderwijs en het internaat.

In 1988 werd de school opgeheven.

Bron: Query - BE/942855/530 Archief Schippersschool Klein-Willebroek, 1928-1983

De Schippersschool van Klein Willebroek ontstond onder impuls van pastoor Jules Janssens. Als pastoor van een schippersdorp kende hij de problematiek van de schipperskinderen die weinig of geen onderwijs genoten. Voor de eerste wereldoorlog was er van schippersscholen geen sprake. De kinderen werden thuis (op het schip) opgevoed. Als men dan weet dat 70% van de schippers ongeletterd waren, dan begrijpt men dat er van een schoolse opleiding niet veel in huis kwam.

In 1924 vatte hij het plan op om in Klein Willebroek een schippersschool op te richten.

Op 1 septeber 1927 werden drie zusters (Kostka, Aldegonde en Gertrude) van de H. Vincentiius van Dendermonder naar Klein Willebroek gestuurd, dit zowel om les te geven als om de school te besturen.

Men startte in 1928 met vier inwonende kinderen (waaronder de gezusters Defraine) en met 16 leerlingen in de dagschool.

De school kende een enorme groei en werd regelmatig verbouwd en vergroot.

Het grootste aantal leerlingen werd bereikt in de schooljaren 1937-1938 met 173 kinderen en 22 kleuters en in 1939-1940 met 167 leerlingen (65 jongens en 102 meisjes) en 27 kleuters.

Nadien kende de school een dalend aantal leerlingen. De dagschool werd gesloten op 1 september 1987 en het internaat werd opgeheven vanaf 1 september 1988.

De laatste zusters van de schippersschool waren: zusters Leonie, Emma, Veneranda, Benedicta, Leopoldina, Florentine en Goedfrieda. Zij verhuisden in augustus 1988 terug naar Dendermonde.

Bron: GEM-PUB, Toeristische Dienst Gemeente Willebroek - Sashuis Klein Willebroek

Vóór de Eerste Wereldoorlog was er van schippersscholen geen sprake. De kinderen werden thuis (op het schiçp) opgevoed.

Als men weet dat 70 % van de schippers ongeletterd waren, dan begrijpt men dat er van een schoolse opleiding niet veel in huis kwam.

De schoolplicht voor kinderen van ouders zonder vast verblijfplaats werd in 1961 verlengd van 4 naar 6 jaar, en in 1969 tot 8 jaar.

Pastoor Juul Janssens kende deze problemen en vatte reeds in 1924 het plan op, om een schippersschool met internaat op te richten.

...

Op 1 september 1927 werden drie zusters (Kostka, Aldegonde, Gertrude) van de Heilige Vincentius van Dendermonde naar Klein-Willebroek gezonden: zuster Kostka als overste en klaszuster, zuster Aldegonde voor de bewaarschool en zuster Gertrude als keukenzuster.

...

Verder in het artikel een overzicht van het personeel door de jaren heen.

...

De Schippersschool werd gesloten op 1 september 1987 en het internaat werd opgehven vanaf 1 september 1988.

...

Lees het volledige artikel in het tijdschrift Vaertlinck (zie brongegevens hieronder)

Bron: TS-VRTL (2022 - nr. 4, "De Schippersschool van Klein-Willebroek", Jan Van Asbroeck)

De Twintigste Eeuw

Lees meer in de Willebroekse Kronieken hieronder vermeld.

Bron:  Willebroekse Kronieken: de Willebroekse Vaart, Frans Verbraeck, 1989 - nr. 2

Korte historisch overzicht van de schippersschool

• 1925
  bouwen van parochiehuis De Crans (Volksstraat nr. 49)
• 1928
  bouwen van de school en de bewaarschool
• 1930 - 1931
  bouwen van de slaapzaal, keuken en badinrichting
• 1934
  bouwen van de gildenhuis-slaapzaal en de gildenhuis-boekerij-ziekenzaal
• 1937 - 1938
  bouwen van de klassen en slaapplaatsen, kelder en trap
• 1938 - 1939
  bouwen van een verdieping
• 1939
  veranderingswerken in het gildenhuis en in de bewaarschool
• 1946
  bouwen van een spreekkamer in het huis der zusters
  aanleg van een gang langs de Crans
• 1947
  bouwen van een gaanderij en WCs op de jongensspeelplaats
• 1949
  veranderingswerken om van de zolder een slaapzaal te maken
• 1950
  nieuwe bevloering van de meisjesspeelplaats
• 1953
  inrichting van een nieuwe handwerkklas voor de jongens
• 1956
  afbraak van de oude keet van de zoutziederij Scheltjens en aankoop van de vrijgekomen terreinen
  op dit terrein komt een nieuw gebouw voor de meisjesschool
• 1957
  inrichting van een nieuwe badinstallatie met stortbaden

Bron: Schippersschool in Klein-Willebroek, 1927-1988, Yvan Verbraeck, uitg. Gemeentebestuur Willebroek 2005

Meer informatie over de zusters van Sint Vincentius van Dendermonde op huisnummer 11 op deze website.

Bron: PI-GB

1927

Pastoor Jules Janssens (°21 maart 1880 - +03 augustus 1958).

Hij was van 1922 tot 1952 pastoor van de Onze Lieve Vrouw Onbevlekt parochie in Klein Willebroek.

Bron: GEM-PUB, Schippersschool in Klein-Willebroek, 1927-1988, Yvan Verbraeck, uitg. Gemeentebestuur Willebroek 2005

± 1950

Pastoor Jules Janssens.

Bron: ?

Langs de achterzijde van de schippersschool lag het parochiehuis "Het Cranske". De benedenverdieping werd gebruikt als bibliotheek en handwerkklas.

Op de eerste verdieping bevond zich de ziekenzaal van de schippersschool.

Het gebouw is nu volledig afgebroken

Bron: GEM-PUB, Toeristische Dienst Gemeente Willebroek - Sashuis Klein Willebroek

Pastoor Jules Janssens begon inderdaad al in 1927 in Klein Willebroek met voorbereidingen voor de bouw van de schippersschool.

...

Geïnspireerd werd E.H. Jules Janssens daarbij zonder enige twijfel door de talloze ontmoetingen die hij met langs het kanaal afgemeerde schippers in de door hem in 1925 gebouwde parochiezaal "De Crans" had. De schippers kwamen graag naar De Crans omdat ze aanvoelden dat pastoor Janssens hun problemen en noden begreep. Hij wachtte trouwens hun komst naar de parochiezaal meestal niet af, maar ging ze zelf aan boord bezoeken.

...

Daarbij (tijdens die gesprekken) moet het hem al vlug duidelijk geworden zijn dat de kinderen quasi geen kansen maakten op sociale promotie, noch in de schipperij noch daarbuiten.

"Het nomadische leven, de onderwijswet die wat de schipperskinderen betreft met haar 4 i.p.v. 8 verplichte leerjaren niet alleen schijnheilig was, maar ook vol gaten zat, en dan ook door weinige schippers opgevolgd werd, de soms meer dan bescheiden inkomsten van vele schippers en de daaruit voortspruitende nood om kinderen in het arbeidsproces in te schakelen (de jongens aan boord en de meisjes dikwijls als dienstbodes in de stad), dat alles maakte dat de meeste schipperskinderen op het einde van de jaren 1920 nog gedoemd waren om in de voetsporen van hun ouders een armzalig bestaan voort te zetten. Vele ouders-schippers zagen wel in dat dit alles best van al zo vlug mogelijk zou veranderen maar het ontbrak aan externe infrastructuren, die de voor hen zelf onmogelijke opvoedkundige taak zou overnemen"

...

Niettegenstaande alle kritiek op het KB van 10 november 1925 blijft uiteindelijk het Koninklijk Besluit van 5 augustus 1929 er bij dat de schipperskinderen slechts 4 jaar schoolplichtig worden. Hoe onrechtvaardig dze wet ook ten overstaan van schipperskinderen is, toch wordt zij desalniettemin de ruggengraat van de Schippersschool in Klein Willebroek (en natuurlijk ook van andere soortgelijke scholen met internaat).

...

Op 21 februari 1930 stuurt het Ministerie van Kunsten en Wetenschappen, afdeling Beheer, 3de sectie (nr. 10155/6192) een brief aan mevrouw de Bestuurster der Kostschool voor schippersmeisjes in Klein Willebroek met de medeeling:"Ik heb de eer u hierbij een uittreksel te doen geworden uit het ministerieel besluit van 31 december 1929, betreffende de erkenning van de onder uw leiding staande instelling".

...

In januari 1928 werd de eerste steen gelegd voor de Schippersschool en op 11 augustus werd een Vlaamse kermis gehouden ten voordele van de school.

...

Op 1 september 1928 werd de lagere klas geopend en op 7 oktober kwamen de drie eerste inwonende leerlingen binnen.

Op 28 oktober 1928 werd de school plechtig ingewijd door Monseigneur De Wachter, hulpbisschop van Mechelen.

...

In een document dat we via afleiding in 1946 - 1947 kunnen situeren, en dat waarschijnlijk van de hand van pastoor J. Janssens is, lezen we dat "de kinderen 3.000 Fr kostgeld per jaar betalen, waarvan de Staat ongeveer 3/4 vergoedt. Het overige betaalt het schipperskind."

Bron: Schippersschool in Klein-Willebroek 1927-1988, Yvan Verbraeck, uitg. Gemeentebestuur Willebroek 2005

± 1928

De Schippersschool of zoals op de gevel vermeld staat "Kostschool voor schipperskinderen".

Achter deze bescheiden gevel vond een schippersschool plaats, waar in de beste dagen meer dan 200 leerlingen op internaat zaten, een school die Klein Willebroek op de Beneluxkaart geplaatst heeft. (AVA)

Bron: Schippersschool in Klein-Willebroek, 1927-1988, Yvan Verbraeck, uitg. Gemeentebestuur Willebroek 2005

± 1928

Schipperskinderen verblijven in het internaat. Tussen de schooltijden kunnen ze ontspannen op de speelplaats, hier doen ze aan touwtrekken op de jongensspeelplaats.

Bron: foto Archief Albert Van Asbroeck

± 1928

Schipperskinderen verblijven in het internaat. Tussen de schooltijden kunnen ze ontspannen op de speelplaats.

Bron: foto Archief Albert Van Asbroeck

± 1928

De refter van de schippersschool.

Bron: foto Archief Albert Van Asbroeck

juni 1928

Een beeld van de meisjesslaapzaal - let op de heiligenprentjes boven de wel erg kort bemeten bedjes.

Bron: foto Archief Albert Van Asbroeck, PI-TB

1935 - 1940

Optocht in Klein-Willebroek, waaraan kinderen van de Schippersschool deelnamen.

Bron: PI-TB

schooljaar 1936 - 1937

De kleutertjes samen op de foto met zuster Benedicta.

Bron: GEM-PUB, PI-TB

Klasfoto van rond 1936 met zuster Benedicta, genomen op de meisjeskoer.

Op de achterste rij v.l.n.r.: Marie-Jeanne De Gang, Marie Paul (van Lisa van de Pin), Rosa Leemans, Emma De Roeck, Anna Verlinden, Leona xxx, Maria Siebens, Conny Van Neck, Alfons Verschaeren en Frans Van Rompaey.

Vooraan v.l.n.r.: Hélène Van Rompaey, Theo Van der Velden, Frieda Van Everbroeck, Georges Lehardy, Lucienne Van Hooymissen, Florentine De Roeck, Marie-Louise Roggemans, F. Verschueren en Constant Cornelis.

Bron: Schippersschool in Klein-Willebroek, 1927-1988, Yvan Verbraeck, uitg. Gemeentebestuur Willebroek 2005, foto E. & T. De Roeck

1938 - 1939

Naar aanleiding van de Spaanse burgeroorlog werden vele Baskische vluchtelingen in België opgevangen.

Zo kwamen de kinderen van de familie de Aguirre terecht in de schippersschool in Klein Willebroek. Op de foto zien we Miren, Josú, Martin en Xbi, samen met zuster Pharaïlde.

Bron: GEM-PUB, Toeristische Dienst Gemeente Willebroek - Sashuis Klein Willebroek, PI-TB

Op 29 juni 1937 kwamen in de Schippersschool van Klein Willebroek drie Baskische kinderen toe: Martin (11), Josu (10) en Xabi (8). In Spanje woedde toen een burgeroorlog: een deel van het Spaanse leger, onder leiding van generaal Franco, was op 18 juli 1936 met de steun van de Falanks (de Spaanse fascistische partij) en van de grootgrondbezitters, tegen de wettelijke republikeinse regering opgestaan.

De Basken wilden zich eerst niet mengen in de Spaanse broederstrijd, maar toen bleek dat Franco gekant was tegen elk zelfbestuur voor Baskenland, sloten zij zich aan bij de republikeinse regering.

Bron: Schippersschool in Klein-Willebroek, 1927-1988, Yvan Verbraeck, uitg. Gemeentebestuur Willebroek 2005

Links: "Vermits er geen praktijklessen op het het officiële leerprogramma stonden, heeft de Schippersschool die dan maar op eigen houtje in de vrije uren ingelast. Natuurlijk moeten schippersjongens staaldraad leren spitten (AVA = archief Albert Van Asbroeck).

Rechts: Voor de handwerklessen had meester Albert Van Asbroeck ook een cursus boekbinden samengesteld. Hier zien we de leerlingen volop aan het werk (AVA).

Bron: Schippersschool in Klein-Willebroek, 1927-1988, Yvan Verbraeck, uitg. Gemeentebestuur Willebroek 2005

Naast de voorgeschreven leervakken, kregen de leerlingen ook onderricht in praktijklessen, scheepvaartlessen, pianolessen en lessen in de Franse taal.

Bron: GEM-PUB, Toeristische Dienst Gemeente Willebroek - Sashuis Klein Willebroek

De klas van de meisjes met zuster Cecile.

Bron: GEM-PUB,

De Twintigste Eeuw

De schipper iwas en is veelal een zwerver op de binnenwaters gebleven omdat hij de transportopdrachten, die hijzelf verkoos of op de schippersbeurs ophaalde, zo'n verrscheidenheid van bestemmingen en van de aard van de vrachtgoederen inhielden.

...

Af en toe kon het wel eens gebeuren dat de meer- of losplaats in de omgeving lag van een school voor schipperskinderen, maar die kans was zeer klein, gezien het aantal schippersscholen in het begin van de 20ste eeuw zeer beperkt was.

Slechts een zestal voor geheel het land, waarvan één gelegen in de gemeente Hoboken en één in Klein-Willebroek (laatst vermelde als vrije kostschool, opgericht onmiddellijk na WO I in 1924)

...

Onderwerpen behandeld in dit hoofdstuk:

• analfabetisme
• momentopname
• de tweede wereldoorlog
• arbeidersvakverenigingen
• een aparte gemeenschap

Lees meer over de Schippersschool in de Willebroekse Kronieken, hieronder vermeld.

Bron: Willebroekse Kronieken: de Willebroekse Vaart, Frans Verbraeck, 1989 - nr. 2

1939

Optocht / Processie met zuster Veneranda (eerste foto).

Het bootje in de processie mogen dragen, of tenminste één van de linten mogen vasthouden, is een belevenis die men zijn hele leven lang niet meer vergeet (AVA).

2de foto: de jaarlijkse processie met de leerlingen van de Schippersschool.

Op de onderste foto: het altaar dat werd opgesteld vlakbij de kapel aan het sashuis, ter gelegenheid van de processie.

Bron: GEM-PUB, Schippersschool in Klein-Willebroek, 1927-1988, Yvan Verbraeck, uitg. Gemeentebestuur Willebroek 2005, PI-TB

Links: een klasuitstap in 1939 - let op de matrozenpakjes die de leerlingen toen droegen.

Rechts: de groep voor de jaarlijkse processie maakt zich klaar voor de optocht, met de muzikanten.

Bron: GEM-PUB, Toeristische Dienst Gemeente Willebroek - Sashuis Klein Willebroek

1940

Groepsfoto op de trap naar de ziekenzaal, op de eerste verdieping van "De Crans".

Bron: PI-TB, GEM-PUB

1940 - 1950

Links: Jeannine De Heel en Elsi Schoeters.

Vraag: weet iemand wie de juffers zijn op de rechtse foto?

Bron: PI-TB, GEM-PUB

± 1950

Klasfot met zuster Albin.

Bron: PI-TB

periode 1945 - 1950

De speelplaats voor de meisjes in de Schippersschool.

Bron: PI-TB

periode 1945 - 1950

Een aantal sfeerbeelden van de jongensklassen in de Schippersschool in Klein-Willebroek.

Bron: PI-TB

Periode 1945

De jongens in de Schippersschool in Klein-Willebroek.

Bron: PI-TB

Periode 1945 - 1950

De zusters van de Schippersschool in Klein-Willebroek.

Bron: PI-TB

± 1950

Kinderen van de Schippersschool op schoolreis.

Vraag: weet iemand welke leerjaren dit zijn? weet iemand waar de schoolreizen naartoe gingen? 

Bron: PI-TB

± 1950

Zuster Faraïlde.

Bron: PI-TB

1950 - 1955

Vraag: voor welke gelegenheid werd deze foto gemaakt? wie zijn de muzikanten op de voorste rij?

Bron: PI-TB

1950 - 1955

Op de jongensspeelplaats...

Bron: PI-TB

Schooljaar 1951-1952

Uitstap naar de Zoo in Antwerpen.

Vraag: kent iemand personen op de foto's?

Bron: PI-TB, foto: Van de Venne

1951 - 1952

Het onderwijzend personeel van de Schippersschool: achteraan juffrouw Angèle Verheyden en Hilda Verheyen. Op de voorste rij: de zusters Cecile, Albine en Benedicta (1950).

Bron: GEM-PUB, PI-TB

1970

De klas van leerkracht Van Asbroeck in de loop van de jaren 1970.

Bron: GEM-PUB, Toeristische Dienst Gemeente Willebroek - Sashuis Klein Willebroek

1975

Affiche voor het 50-jarig bestaan van de Schippersschool.

Bron: PI-TB

mei 1979

Meifeest in de Schippersschool.

Bron: PI-TB

voorjaar 1981

Animatie in de klas.

Vraag: welke klas is dit? kent iemand één of meer leerlingen op de foto? wie is de lerares?

Bron: PI-TB