Verenigde Provinciën - Janssens

Jan Willem Janssens (°1762 Nijmegen +1838 's Gravenhage), Nederlands koloniaal bewindsman. Hij wordt gouverneur van de Kaapkolonie, en in 1810 gouverneur-generaal van Nederlands Oost-Indië. Hij verliest Java aan de Engelsen.

Duitsland - Fichte

Johann Gottlieb Fichte (°1762 +1814), Duits wijsgeer. Zijn leer stelt dat het transcendentale ik het enige echt bestaande is; de voorwerpen van onze kennis naar inhou en vorm zijn de subjectieve produkten van het kennende ik.

Pruisen - Polen - Frederik II

Koning Frederik II van Pruisen verkrijgt West Pruisen bij de eerste verdeling van Polen.

Rusland - Catharina II de Grote

Catharina II de Grote (°2 mei 1729 Stettin +17 nov 1796 Tsarskoje Selo) wordt tsarina van Rusland (tot 1796). Ze breidt het staatsgebied uit tot aan de Zwarte Zee, en probeert een verlicht absolutisme in te voeren, waarbij het belang van het volk primeert.

Schotland - Macpherson

James Macpherson (°1736 Inverness +1796 Belville), Schots letterkundige schrijft twee opmerkenswaardige gedichten: "Fingal" (1762)en "Temora" (1763). Hij geeft zij uit als teksten van de legendarische bard Ossian.

Vrede van Parijs en van Sint Hubertusberg

10 feb: Oostenrijk verwerft Silezië niet (zie rechts). Keizerin Maria Teresia van Oostenrijk (°1717 +1780) verliest Silezië aan Frederik II van Pruisen. De afspraak van de vrede van Parijs gaat niet door. Oostenrijk staat geen steden in de Zuidelijke Nederlanden af aan de Fransen. Ook de plannen om voor Filips van Parma een onafhankelijke koninkrijk te maken, vallen hierdoor in het water? De gevolgen van de grote oorlog blijven op die manier voor de zuidelijke Nederlanden eerder beperkt.

Beurscrisis in Amsterdam

25 jul: de beurs van Amsterdam doorstaat een financiële crisis, als gevolg van het einde van de Zevenjarige Oorlog. Handelshuis Jean de Neufville gaat failliet.

Canada - Iroquois

De groep van de Iroquois, een groepering van Amerikaans-Canadese Indianen uit de 17de en 18de eeuw, die leefde rond de grote meren en de St. Laurent rivier.

Vrede van Parijs en van Sint Hubertusberg

10 feb: koning George III van Groot Brittannië verkrijgt de Canadese, Amerikaanse (Florida) en Frans-Indische bezittingen. De vrede betekent het einde van de 7-jarige oorlog. Spanje behoudt Cuba. Pruisen behoudt Silezië.

Nederlanden - Wegenschouwing

Een grondige wegenschouwing wordt uitgevoerd in opdracht van keizerin Maria Theresia. Bestuurscommissies worden aangesteld om een aantal problemen rond financiën, onderwijs en handel te onderzoeken en op te lossen, en leiden tot een betere lastenverdeling.

13 okt: Maria Theresia richt een vereniging op tussen de Besturen en de Beden, waardoor de controle op de provinciale en de lokale administraties vergroot wordt.

Van Hulthem

Karel Van Hulthem (°1764 +1832 Gent), Vlaams bibliofiel die een bibliotheek uitbouwt van meer dan 32.000 werken. Hieronder bevindt zich het 14de eeuwse "Hulthemse Handschrift". Na zijn dood komen de werken toe aan de Koninklijke Bibliotheek in Brussel.

Verenigde Provinciën

Grote onenigheid over het budget voor het leger en het herstel van de vloot. Amsterdam stelt zich hardnekkig op in dit geschil, waardoor er niet meer geld vrijkomt, en er van uitbreiding niet veel sprake is.

Kinker

Johannes Kinker (°1764 +1845), Nederlands wijsgeer en letterkundige.

Frankrijk

Geboorte van "Madame" Elizabeth van Frankrijk (+1794).

Lodewijk XV verbant de jezuïetenorde uit Frankrijk.

Engeland - Hargreaves

James Hargreaves (°±1710 +22 apr 1778 Nottingham), Engels wever, bouwt een eerste model van een spinmachine. Hij noemt de machine naar zijn dochter Jenny: "self acting Jenny". Het nieuwe aan de machine is dat meerdere klossen door één man tegelijk bediend kunnen worden.

Nederlanden

Keizerin Maria Theresia geeft aan de stad Brussel de toelating om de baan van Boom naar Antwerpen aan te leggen.

Verenigde Provinciën - Kops

Jan Kops (°1765 +1849), Nederlands plantkundige en hoogleraar in Utrecht. Hij schrijft "Flora Batava of afbeelding en beschrijving van Nederlandsche gewassen".

Engeland - Percy

Thomas Percy schrijft "Reliques of Ancient English Poetry", met middeleeuws getinte historische en romantische ballades.

Hongarije - Esterhazy

Nicolaas Esterhazy (°1714 +1790), Hongaars diplomaat en generaal. Hij was opdrachtgever van Ludwig van Beethoven.

Indië

De Engelse Oost-Indische Compagnie neemt in Bengalen en Bihar het bestuur over.

Oostenrijk - Josef II

Keizer Josef II regeert (tot 1790) (°1741 Wenen). Hij is een zoon van Frans I x Maria Theresia. Hij is mede-regent van Oostenrijk van Maria Theresia (tot 1780).

Verenigde Provinciën

8 mar: Willem V van Oranje wordt meerderjarig (18 jaar). Toch verzoeken de Staten-Generaal in Wenen of hertog van Brunswijk mag blijven.

3 mei: de laatste is er echter niet op gesteld om verantwoording te moeten afleggen aan Willem V, en laat Willem V de Akte van Consulentschap ondertekenen: Lodewijk Ernst van Brunswijk-Wolfenbüttel belooft om de stadhouder met raad en daad bij te staan, terwijl Willem V garandeert dat hij voor advies enkel en alleen aan Brunswijk verantwoording schuldig is. Als later deze regeling bekend wordt, ontstaat er algemene verontwaardiging.

Maatschappij der Nederlandse Letterkunde

Oprichting van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde (in Leiden). Ze beoefenen de Nederlandse Taal- en Letterkunde.

Declaratory Act

Engeland behoudt de bevoegdheid om bindende wetten op te stellen voor al zijn kolonies.

Malthus

Thomas Robert Malthus (°1766 +1834), Brits staatshuishoudkundige en grondlegger van het malthusianisme: het aantal geboorten moet worden verminderd omdat de aangroei van de bevolking veel groter is dan de vermeerdering van de beschikbare voedingsmiddelen.

Schotland - Mackintosh

Charles Mackintosh (°1766 +1843), Schots scheikundige en uitvinder van de waterdichte regenmantel.

Verenigde Provinciën - Willem V

Willem V huwt met prinses Wilhelmina van Pruisen.

Helmers

Jan Frederik Helmers (°7 mar 1767 Amsterdam +26 feb 1813 Amsterdam), Nederlands dichter, die vnl. patriottisch werk schrijft, zoals "De Hollandsche Natie".

Duitsland - Von Humboldt

Wilhelm von Humboldt (°1767 +1835), Duits taalkundige en staatsman. Hij vertegenwoordigt de Pruisen op het congres van Wenen. Vaak wordt hij aanzien als de grondlegger van de algemene taalwetenschap.

Frankrijk - Bougainvill - Laffitte

Bougainville verkent de Pacific.

Jacques Laffitte (°1767 +1844), Frans staatsman en bankier. Hij staat achter en bevordert de julirevolutie van 1830.

Frankrijk - Fourier

Joseph Fourier (°1768 +1830), Frans wiskundige, die baanbrekend werk verricht op het vlak van de mathematische natuurkunde.

Engeland - James Cook

James Cook (°27 okt 1728 Marton +14 feb 1779 Hawaii), Engels ontdekkingsreiziger, begint zijn eerste tocht rond de wereld en vaart in westelijke richting. Via de kust van Zuid Amerika zal hij naar Tahiti varen, rond Nieuw Zeeland en langs de oostkust van Australië. Deze eerste tocht duurt tot 1770.

Verenigde Provinciën - Van Maanen

Cornelis Felix van Maanen (°1769 +1849), Nederlands staatsman. Hij wordt later minister van Justitie en is raadgever van koning Willem I in de periode dat België in opstand komt tegen het Nederlandse bewind.

Duitsland - Von Humboldt

Alexander von Humboldt (°1769 +1859), Duits natuuronderzoeker. Hij reist door Zuid Amerika en West Azië. Hij is samen met Ritter de grondlegger van de moderne wetenschappelijke aardrijkskunde.

Engeland - James Cook - Watt

James Cook brengt de kust van Nieuw-Zeeland en Oost Australië in kaart en bewijst op die manier dat Australië een eiland is. Hij ontdekt de naar hem genoemde Straat van Cook, tussen de twee eilanden van Nieuw Zeeland.

James Watt (°19 jan 1736 Greenock, Schotland +23 aug 1819 Heathfield), Engels constructeur en uitvinder, verbetert de stoommachine door een condensor toe te voegen. Hij krijgt hiervoor een patent.

Rusland - Krylov

Iwan Krylov (°1769 +1844), Russisch schrijver. Hij produceert vooral volkse fabels, met realistische inslag.

Vaticaan - Paus Clemens

Paus Clemens (tot 1774). Zijn echte naam is Giovanni Ganganelli. Hij heft in 1774 de Jezuïetenorde op.

Sociëteit voor Suriname

19 apr: Van Aerssen van Sommelsdijck trekt zich terug uit de Sociëteit voor Suriname. Daardoor blijven enkel de stad Amsterdam en de West-Indische Compagnie over als deelgenoten, ieder voor de helft.

Duitsland - van Beethoven - Hegel - Hölderlin

Geboorte van Ludwig van Beethoven (°Bonn 1770 +1827 Wenen). Zijn grootvader Louis (°1712 Mechelen) vertrok naar Bonn in 1733.

Georg Hegel (°1770 +1831), Duits wijsgeer, volgens wie alleen het Goddelijke Absolute bestaat, dat in zichzelf als Idee de tot bewustzijn veranderende wereld verwezenlijkt. Ook wordt gedacht door het orgaan van de menselijke geest.

Johann Christian Friedrich Hölderlin (°1770 +1843), Duits dichter. Hij deelt niet het romantisme van zijn tijdsgenoten, maar heeft eerder een grote invloed op de modernen. Hij schrijft o.a. "Hyperion".

Frankrijk - baron Gérard

François Pascal baron Gérard (°1770 +1837), Frans schilder, bekend om zijn portretten van Napoleon I en zijn familieleden.

Engeland - James Cook

James Cook (°27 okt 1728 Marton +14 feb 1779 Hawaii) landt aan Botany Bay (buurt van het huidige Sydney) in Australië. Hij noemt de hele oostelijke kust New Wales, en eist het gebied op voor Engeland.